Luận văn Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH - HÀ VIỆT HOÀNG THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NG

ÂN SÁCH CẤP HUYỆN Ở TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Thái Nguyên, năm 2007 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

- HÀ VIỆT HOÀNG THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN Ở TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 60.31.10 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Đoàn Quang Thiệu Thái Nguyên, năm 2007 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cám ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hà Việt Hoàng Lời cảm ơn Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của tập thể và các cá nhân. Trước hết tôi xin chân thành cám ơn các giảng viên khoa Kinh tế, khoa Sau Đại học trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Khoa kinh tế trường Đại học Nông nghiệpI, đặc biệt là sự hướng dẫn của Tiến sỹ Đoàn Quang Thiệu trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các đồng chí lãnh đạo và chuyên viên Cục Thuế; Cục Thống kê; sở Kế hoạch và Đầu tư; sở Tài chính; sở Tài nguyên và Môi trường;UBND, Phòng Tài chính huyện Định Hoá; UBND, Phòng Tài chính Giá cả Thành phố Thái Nguyên đã góp ý và giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo sở Tài chính, lãnh đạo các phòng, ban trong sở cùng các đồng nghiệp, bạn bè đã cổ vũ động viên và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện Luận văn này. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hà Việt Hoàng MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa . Lời cam đoan i Lời cảm ơn.ii Mục lục. iii Danh mục các chữ viết tắt.vi Danh mục các bảng trong Luận văn.vii Danh mục các biểu đồ trong Luận văn viii Mở đầu. 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 2 3. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu. 2 4. Đóng góp mới của Luận văn 3 5. Bố cục của Luận văn. 3 Chương 1: Cơ sở khoa học và Phương pháp nghiên cứu. 4 1.1. Cơ sở khoa học của ngân sách cấp Huyện và quản lý ngân sách cấp Huyện4 1.1.1. Ngân sách nhà nước, ngân sách cấp huyện. 4 1.1.1.1. Ngân sách nhà nước và hệ thống ngân sách nhà nước. 4 1.1.1.2. Ngân sách cấp huyện 7 1.1.2. Quản lý ngân sách cấp huyện. 11 1.1.2.1. Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước.11 1.1.2.2. Nội dung quản lý ngân sách cấp huyện. 12 1.1.2.3. Cân đối thu chi ngân sách cấp huyện 15 1.1.2.4. Điều chỉnh dự toán ngân sách cấp huyện 16 1.1.2.5. Quyết toán ngân sách cấp huyện. 17 1.1.3. Câu hỏi nghiên cứu. 20 1.2. Phương pháp nghiên cứu.20 1.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu20 1.2.2. Các phương pháp nghiên cứu. 21 1.2.3. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước, ngân sách cấp huyện trên thế giới và ở Việt Nam 23 Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên 34 2.1. Đặc điểm của tỉnh Thái Nguyên34 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên 34 2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên.34 2.2. Thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên39 2.2.1. Tình hình thu, chi, lập dự toán, quyết toán ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên.39 2.2.1.1. Tình hình thu ngân sách 39 2.2.1.2. Về chi ngân sách47 2.2.1.3. Về công tác lập dự toán, tình hình thực hiện thu chi, quyết toán ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên.55 2.2.2. Thực trạng công tác quản lý ngân sách ở các huyện chọn điển hình nghiên cứu 56 2.2.2.1. Thành phố Thái Nguyên56 2.2.2.2. Huyện Định Hoá65 2.3. Một số kết quả đã đạt được và những tồn tại trong công tác quản lý ngân sách huyện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên 72 2.3.1. Kết quả đạt được.72 2.3.2. Những hạn chế76 2.3.3. Nguyên nhân hạn chế. 85 Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên.87 3.1. Phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội các huyện, thành phố, thị xã ở tỉnh Thái Nguyên đến năm 2010. 87 3.2. Quan điểm về công tác quản lý ngân sách cấp Huyện ở Tỉnh Thái Nguyên đến năm 201089 3.3. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên.90 3.3.1. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng dự toán. 90 3.3.2. Tăng cường kiểm tra kiểm soát các khoản thu ngân sách 92 3.3.3. Tăng cường kiểm soát chi ngân sách94 3.3.4. Tăng cường công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản96 3.3.5. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý ngân sách. 98 3.3.6. Một số giải pháp khác 99 Kết luận và kiến nghị 103 1. Kết luận. 103 2 Một số đề nghị104 2.1. Đối với Trung ương105 2.2. Đối với tỉnh Thái Nguyên 107 Danh mục tài liệu tham khảo.108 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ CTN Công thương nghiệp CHLB Đức Cộng hoà liên bang Đức DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNTN Doanh nghiệp tư nhân DT Dự toán HĐND Hội đồng Nhân dân HTX Hợp tác xã NQD Ngoài quốc doanh NS Ngân sách QSD Quyền sử dụng SHNN Sở hữu Nhà Nước TĐTT Tốc độ tăng thu TDTT Thể dục thể thao TH Thực hiện TNDN Thuế thu nhập doanh nghiệp TNHH Trách nhiệm hữu hạn TT Tỉ trọng TTATXH Trật tự an toàn xã hội UBND Uỷ ban Nhân Dân VAT Thuế giá trị gia tăng VHTT Văn hoá thông tin XNQD Xí nghiệp quốc doanh DANH MỤC Trang CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đơn vị hành chính, diện tích và dân số tỉnh Thái Nguyên thời điểm 31/12/2006 35 Bảng 2.2. Một số chỉ tiêu về tăng trưởng và cơ cấu kinh tế của tỉnh Thái Nguyên qua 3 năm 37 Bảng 2.3. Tổng hợp thu ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên năm 2004- 2006. 43 Bảng 2.4. Tình hình thu ngân sách nhà nước cấp Huyện năm 2004 45 Bảng 2.5. Tình hình thu ngân sách nhà nước cấp Huyện năm 2005 46 Bảng 2.6. Tình hình thu ngân sách nhà nước cấp Huyện năm 2006 47 Bảng 2.7. Tổng hợp chi ngân sách nhà nước cấp Huyện tỉnh Thái Nguyên năm 2004 - 2006 51 Bảng 2.8. Tình hình chi ngân sách cấp Huyện tỉnh Thái Nguyên năm 2004 52 Bảng 2.9. Tình hình chi ngân sách cấp Huyện tỉnh Thái Nguyên năm 2005 53 Bảng 2.10. Tình hình chi ngân sách cấp Huyện tỉnh Thái Nguyên năm 2006 54 Bảng 2.11. Tổng hợp thu ngân sách thành phố Thái Nguyên 57 Bảng 2.12. Tổng hợp chi ngân sách thành phố Thái Nguyên 61 Bảng 2.13. Tổng hợp thu ngân sách Huyện Định Hoá 68 Bảng 2.14. Tổng hợp chi ngân sách Huyện Định Hoá 71 Bảng 2.15. Dự toán giao chi năm 2006 của các phường xã thuộc Huyện Định Hoá và thành phố Thái Nguyên 77 Bảng 2.16. Tổng hợp dự toán và quyết toán thu chi năm 2005 83 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1. Giá trị tổng sản phẩm Tỉnh Thái Nguyên năm 2004 - 2006 38 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu kinh tế tỉnh Thái Nguyên năm 2004 - 2006 38 Biểu đồ 2.3. Tổng hợp thu ngân sách nhà nước cấp Huyện tỉnh Thái Nguyên 40 Biểu đồ 2.4. Tỷ trọng các nguồn thu NSNN cấp huyện năm 2006 41 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, cùng với sự đổi mới chung của đất nước và thực hiện chương trình tổng thể về cải cách hành chính nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước cũng đã có những bước cải cách, đổi mới và đạt được một số thành tựu đáng kể; Đặc biệt là từ khi Luật ngân sách nhà nước được Quốc hội khoá XI kỳ họp thứ hai thông qua ngày 16/12/2002 và có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2004 với mục tiêu và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc quản lý và điều hành ngân sách nhà nước, phát triển kinh tế- xã hội; Tăng cường tiềm lực tài chính đất nước; quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia; xây dựng ngân sách nhà nước lành mạnh, thúc đẩy vốn và tài sản nhà nước tiết kiệm, hiệu quả; Tăng tích luỹ để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; Đảm bảo các nhiệm vụ quốc phòng an ninh và đối ngoại. Ngân sách nhà nước là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách huyện, thành phố là một bộ phận cấu thành ngân sách nhà nước, là công cụ để chính quyền cấp huyện, thành phố thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng. Luật ngân sách nhà nước năm 2002 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý ngân sách nhà nước nói chung và ngân sách cấp huyện nói riêng nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nước. Song thực tế hiện nay những yếu tố, điều kiện tiền đề chưa được tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý ngân sách các cấp đạt hiệu quả thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu mà luật ngân sách đặt ra. Trong hoàn cảnh đó, tăng cường quản lý ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách quốc gia tiết kiệm, có hiệu quả hơn; giúp chúng ta sớm đạt được mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Thực tế tại thành phố Thái Nguyên, thị xã Sông Công và các huyện tại tỉnh Thái Nguyên, công tác quản lý ngân sách còn nhiều bất cập, thu ngân sách hàng năm không đủ chi, tỉnh phải trợ cấp cân đối thì vấn đề tăng cường quản lý ngân sách càng trở nên cấp bách. Cụ thể năm 2004: Thu ngân sách trên địa bàn được hưởng là 221.063 triệu đồng, chi là 739.312 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 547.817 triệu đồng; Năm 2005 Thu ngân sách trên địa bàn được hưởng là 258.469 triệu đồng, chi là 609.917 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 354.872 triệu đồng; Năm 2006 Thu ngân sách trên địa bàn được hưởng là 301.116 triệu đồng, chi là 776.150 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 437.320 triệu đồng, do vậy trong bối cảnh đó việc nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên” là thực sự cần thiết về cả mặt lý luận cũng như thực tiễn. 2. Mục tiêu nghiên cứu * Mục tiêu chung: Trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản, đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên, góp phần phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên. * Mục tiêu cụ thể : - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp huyện. - Đánh giá thực trạng tình hình quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứ là: Công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm Thành phố, thị xã và các huyện ở tỉnh Thái Nguyên. * Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi tỉnh Thái Nguyên. - Về thời gian: Tài liệu tổng quan được thu thập trong khoảng thời gian từ những tài liệu đã công bố từ năm 2000 đến nay; Số liệu điều tra thực trạng chủ yếu trong 3 năm 2004 - 2006. * Về Nội dung: Tập trung nghiên cứu những vấn đề về quản lý ngân sách cấp huyện ở Tỉnh Thái Nguyên. Trong đó đại diện là thành phố Thái Nguyên, huyện Định Hoá. 4. Đóng góp mới của luận văn Hệ thống hoá các vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách huyện và quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện. Phân tích rõ thực trạng của công tác quản lý ngân sách cấp huyện, điển hình là thành phố Thái Nguyên, Huyện Định Hoá. Kiến nghị với các cấp các ngành bổ sung sửa đổi chính sách chế độ, chế tài, nhằm quản lý tốt hơn đối với ngân sách nhà nước cấp huyện. 5. Bố cục của luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn bao gồm ba chương. Chương I . Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu. Chương II. Thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. Chương III. Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN 1.1.1. Ngân sách nhà nước, ngân sách cấp huyện 1.1.1.1. Ngân sách nhà nước và hệ thống ngân sách nhà nước * Khái niệm: Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế lịch sử gắn liền với sự ra đời của Nhà nước, gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hoá tiền tệ[10]. Nói cách khác, sự ra đời của nhà nước, sự tồn tại của kinh tế hàng hoá là những điều kiện cần và đủ cho sự phát sinh tồn tại và phát triển của ngân sách nhà nước. Hai tiền đề nói trên xuất hiện rất sớm trong lịch sử, những thuật ngữ ngân sách Nhà nước lại xuất hiện muộn hơn, vào buổi bình minh của phương thức sản xuất Tư bản chủ nghĩa. Thuật ngữ này chỉ các khoản thu và các khoản chi của Nhà nước được thể chế hoá bằng phương pháp luật do cơ quan lập pháp quyết định còn việc điều hành ngân sách nhà nước trong thực tiễn do cơ quan hành pháp thực hiện. Trong thực tế, vai trò điều hành ngân sách nhà nước của Chính phủ ta rất lớn nên còn thuật ngữ " Ngân sách Chính phủ" mà thực ra là nói tới ngân sách nhà nước. Biểu hiện bên ngoài, ngân sách nhà nước là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định thường là một năm. Chính phủ dự toán các nguồn thu vào quỹ ngân sách nhà nước, đồng thời dự toán các khoản chi cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng, từ quỹ ngân sách nhà nước, và bảng dự toán này phải được Quốc hội phê chuẩn. Như vậy, đặc trưng chủ yếu của ngân sách nhà nước là tính dự toán các khoản thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một thời gian nhất định, thường là một năm. Trong thực tiễn hoạt động Ngân sách nhà nước là hoạt động thu (tạo thu) và chi tiêu (sử dụng) quỹ tiền tệ của Nhà Nước, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một bên là Nhà nước với một bên là các chủ thể kinh tế, xã hội trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân dưới hình thức giá trị. Đằng sau các hoạt động thu chi đó chứa đựng các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với chủ thể khác. Nói cách khác, ngân sách nhà nước phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế - Xã hội và trong phân phối tổng sản phẩm xã hội. Thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể thành thu nhập của Nhà nước và nhà nước chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể được thụ hưởng nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà Nước. Thứ nhất, ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mô trong các kế hoạt tài chính của Nhà nước để quản lý các hoạt động Kinh tế - Xã hội. Thứ hai, xét về mặt thực thể, ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước. Thứ ba, ngân sách nhà nước là khâu chủ đạo trong hệ thống các khâu tài chính. Các nguồn tài chính được tập trung vào ngân sách nhà nước nhờ vào việc nhà nước tham gia vào quá trình phân phối và phân phối lại các nguồn tài chính quốc gia dưới hình thức thuế và các hình thức thu khác. Toàn bộ các nguồn tài chính trong ngân sách nhà nước của chính quyền nhà nước các cấp là nguồn tài chính mà Nhà Nước trực tiếp nắm giữ, chi phối. Nó là nguồn tài chính cơ bản để nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình. Nguồn tài chính này giữ vị trí chủ đạo trong tổng nguồn tài chính của xã hội và là công cụ để Nhà Nước kiểm soát vĩ mô và cân đối vĩ mô. Từ sự phân tích biểu hiện bên ngoài và thực chất bên trong của ngân sách nhà nước, ta có thể đưa ra quan niệm chung về ngân sách nhà nước như sau: .