Luận văn Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại tại địa bàn huyện Đồng Hỷ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TẠI ĐỊA BÀN HUY

ỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2007 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH THỰC TRẠNG

VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TẠI ĐỊA BÀN HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành : KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Mã số : 60.31.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2007 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tôi thực hiện, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS Bùi Đình Hoà, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ một công trình khoa học nào, các thông tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cảm ơn. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm Thái nguyên, ngày 20 tháng 10 năm 2007 Tác giả LỜI CẢM ƠN Sau 3 năm học tập và nghiên cứu theo chương trình đào tạo thạc sỹ, chuyên ngành kinh tế nông nghiệp tại trường Đại học KT&QTKD - Đại học Thái Nguyên. Đến nay tôi đã hoàn thành chương trình khoá học và hoàn thiện bản luận văn tốt nghiệp này. Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ quý báu của các tập thể và cá nhân. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: - Ban giám hiệu, Khoa Sau đại học cùng các thầy cô giáo trường ĐH Kinh tế và Quản trị kinh doanh. - Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo trường ĐH Nông Lâm Thái Nguyên. - Cục Thống kê, Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Thái Nguyên. - UBND huyện Đồng Hỷ, phòng Thống kê, phòng Nông nghiệp, phòng Tài nguyên môi trường Huyện Đồng Hỷ và các chủ trang trại nơi tôi trực tiếp điều tra. - Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - Tiến sĩ Bùi Đình Hoà đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này./. Thái nguyên, ngày 20 tháng 10 năm 2007 Tác giả MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI. 1 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI. 3 2.1. Mục tiêu chung. 3 2.2. Mục tiêu cụ thể. 3 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3 4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN4 5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN4 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.5 1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI5 1.1.1. Trang trại và kinh tế trang trại. 5 1.1.2. Vai trò và vị trí của kinh tế trang trại.8 1.1.3. Đặc trưng của kinh tế trang trại. 9 1.1.4. Tiêu chí nhận dạng trang trại. 11 1.1.5. Phát triển kinh tế trang trại 12 1.1.6. Kinh tế trang trại, một hình thức kinh tế phù hợp trong nền kinh tế thị trường.16 1.1.7. Thị trường đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại. 17 1.1.8. Các yếu tố ảnh hưởng khác đến phát triển kinh tế trang trại. 21 1.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 23 1.2.1. Tình hình phát triển trang trại trên thế giới. 23 1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam 26 1.3.1. Phương pháp thu thập số liệu 42 1.3.2. Chọn điểm nghiên cứu.43 1.3.3. Xử lý và tổng hợp số liệu 44 1.3.3. Các phương pháp phân tích. 44 1.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 46 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ. 50 2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU. 50 2.1.1. Điều kiện tự nhiên. 50 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội.61 2.1.3. Đánh giá các điều kiện kinh tế - xã hội ảnh hưởng tới hiệu quả phát triển kinh tế trang trại71 2.2. THỰC TRẠNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐỒNG HỶ 72 2.2.1. Tình hình chung về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Đồng Hỷ trong những năm vừa qua72 2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế trang trại của Đồng Hỷ. 76 2.2.3. Kết quả sản xuất của các mô hình kinh tế trang trại điều tra mẫu.85 2.2.4. Tỷ suất hàng hoá của các trang trại. 90 2.2.5. Hiệu quả của các mô hình kinh tế trang trại trên địa bàn Đồng Hỷ 92 2.2.6. Những khó khăn, hạn chế đến sự phát triển kinh tế trang Đồng Hỷ trong những năm qua 95 2.2.7. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới kết quả sản xuất của trang trạng bằng việc sử dụng mô hình hồi quy. 101 Chương 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI 107 3.1. QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở ĐỒNG HỶ. 107 3.2. ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN 107 3.3. MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI CHO ĐỒNG HỶ. 110 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI112 3.4.1. Giải pháp về thị trường và tiêu thụ sản phẩm112 3.4.2. Giải pháp về vốn sản xuất kinh doanh.113 3.4.3. Giải pháp tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ thuật, nghiệp vụ và quản lý cho các chủ trang trại và người lao động trong trang trại115 3.4.4. Giải pháp về quy hoạch và xây dựng cơ sở hạ tầng 115 3.4.5. Giải pháp đẩy mạnh công tác chuyển giao và ứng dụng tiến bộ khoa học, kĩ thuật, công nghệ vào sản xuất 116 3.4.6. Giải pháp về mở rộng công nghệ chế biến và bảo quản nông sản 117 3.4.7. Giải pháp về đất đai.118 3.4.8. Mở rộng và tăng cường các hình thức hợp tác 118 3.4.9. Giải pháp cụ thể cho từng loại hình trang trại. 118 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 122 KẾT LUẬN 122 ĐỀ NGHỊ124 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Loại hình trang trại ở Thái Nguyên năm 2006 40 Bảng 1.2. Thu nhập của trang trại Thái Nguyên năm 2006 41 Bảng 1.3. Số lượng mẫu điều tra ở các điểm nghiên cứu 44 Bảng 2.1. Đặc điểm địa hình huyện Đồng Hỷ 51 Bảng 2.2. Vùng sinh thái với các đặc điểm địa hình khác nhau 51 Bảng 2.3. Đặc điểm đất đai huyện Đồng Hỷ 52 Bảng 2.4. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Đồng Hỷ qua 3 năm (2004 2006) 56 Bảng 2.5. Tình hình dân số và lao động của huyện Đồng Hỷ giai đoạn 2004 2006 63 Bảng 2.6. Thực trạng cơ sở vật chất kỹ thuật của huyện năm 2006 68 Bảng 2.7. Kết quả sản xuất các ngành kinh tế huyện Đồng Hỷ giai đoạn (2004 - 2006) 69 Bảng 2.8. Loại hình và cơ cấu trang trại của huyện trong giai đoạn 2004-2006 73 Bảng 2.9. Các loại hình trang trại của Huyện phân bố theo các đơn vị hành chính năm 2006 74 Bảng 2.10. Các loại hình trang trại của huyện Đồng Hỷ phân bố theo vùng sinh thái năm 2006 Bảng 2.11. Quy mô diện tích của các trang trại năm 2006 76 77 Bảng 2.12. Số lượng vật nuôi, diện tích nuôi trồng thuỷ sản của các trang trại năm 2006 (tính bình quân một trang trại) 78 Bảng 2.13. Thực trạng nhân khẩu và lao động của các loại hình trang trại Đồng Hỷ năm 2006 (tính bình quân cho 1 trang trại) 79 Bảng 2.14. Thực trạng đất nông nghiệp của các mô hình trang trại huyện Đồng Hỷ năm 2006 (tính bình quân cho 1 trang trại) Bảng 2.15. Nguồn vốn SXKD của các mô hình trang trại năm 2006 81 83 Bảng 2.16 Giá trị sản xuất bình quân của các mô hình trang trại phân theo cơ cấu nguồn thu - 2006 87 Bảng 2.17 Tình hình chế biến và tiêu thụ sản phẩm ở các trang trại ở Đồng Hỷ năm 2006 88 Bảng 2.18. Các yếu tố gây rủi ro và mức độ rủi ro đối với các trang trại điều tra năm 2006 Bảng 2.19. Tỷ suất giá trị hàng hoá của các trang trại điều tra năm 2006 89 91 Bảng 2.20. Hiệu quả kinh tế của các mô hình trang trại ở Đồng Hỷ năm 2006 (tính bình quân một trang trại) 93 Bảng 2.21 Khả năng tiếp cận thị trường của các trang trại năm 2006 96 Bảng 2.22 Giá cả, chất lượng và mức độ cạnh tranh của thị trường nông nghiệp năm 2006 97 Bảng 2.23. Ý kiến về một số quyết định trong SXKD của các chủ trang trại 98 Bảng 2.24. Mô tả biến sử dụng trong mô hình hàm CD 102 Bảng 2.25. Kết quả ước lượng hồi quy hàm CD 103 Bảng 2.26. Mô tả biến sử dụng trong mô hình hàm CD 104 Bảng 2.27. Kết quả ước lượng hồi quy hàm CD 106 Bảng 3.1. Ma Trận SWOT của Trang Trại Đồng Hỷ 108 Bảng 3.2. Mục tiêu phát triển kinh tế của các trang trại trên địa bàn huyện Đồng Hỷ 111 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các quan hệ kinh tế trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại 6 Sơ đồ 1.2. Mối quan hệ ba mặt cơ bản của trang trại 7 Sơ đồ 1.3. Tính hệ thống của trang trại 8 Sơ đồ 1.4. Ba yếu tố cơ bản hình thành và phát triển kinh tế trang trại 18 Sơ đồ 1.5. Tác động của yếu tố chính sách đến kinh tế trang trại 19 Sơ đồ 1.6. Quá trình phát triển của kinh tế nông hộ thành kinh tế trang trại 20 Sơ đồ 1.7. Tác động của nền kinh tế thị trường tới kinh tế trang trại 21 Sơ đồ 3.1: Tổ Chức Mối Quan Hệ giữa các tổ chức dịch vụ và trang trại 114 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Đặc điểm khí hậu thời tiết trong các tháng năm 2006 của huyện Đồng Hỷ 54 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu sử dụng đất của huyện Đồng Hỷ năm 2006 (%) 59 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu lao động của huyện năm 2006 65 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu dân tộc của huyện Đồng Hỷ năm 2006 66 Biểu đồ 2.5: Giá trị gia tăng của các nghành kinh tế Huyện Đồng Hỷ 70 BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH Công nghiệp hoá CPTG (IC) Chi phí trung gian GTSX (GO) Giá trị sản xuất GTGT(VA) Giá trị gia tăng HTX Hợp tác xã TW Trung Ương KTTT Kinh tế trang trại VACR Vườn ao chuồng rừng MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Quá trình chuyển đổi từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hoá là xu hướng phát triển tất yếu của kinh tế nông hộ. Theo xu hướng này, một số nông dân phát triển kinh tế thành công, tích luỹ được vốn liếng, thuê mướn thêm lao động, mạnh dạn ứng dụng các thành tựu khoa học vào sản xuất kinh doanh, họ trở nên ngày càng có ưu thế hơn về năng lực, kết quả và hiệu quả sản xuất so với các hộ khác. sự phát triển kinh tế nông hộ sẽ dẫn tới xu hướng phân hoá về quy mô và trình độ sản xuất… và kết quả làm xuất hiện loại hình kinh tế trang trại. Trang trại là hình thức doanh nghiệp nhỏ trực tiếp sản xuất ra nông sản phẩm, là đối tượng để phát triển nền nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá. Kinh tế trang trại là bước phát triển cao có tính quy luật của kinh tế nông hộ, là mô hình sản xuất đã có từ rất lâu, mang tính chất phổ biến và không ngừng phát triển cho đến nay. Trang trại là một loại hình sản xuất nông nghiệp khá phổ biến và đang đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, kinh tế trang trại đã có từ lâu nhưng trang trại gia đình mới chỉ phát triển từ đầu thập kỷ 90 sau khi có Nghị quyết 10 của Bộ chính trị và luật đất đai ra đời (1993) với đầy đủ 5 quyền: chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế và thế chấp. Phát triển kinh tế trang trại là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Sự phát triển của trang trại đã góp phần khai thác thêm nguồn vốn trong dân, mở mang thêm diện tích đất trống, đồi núi trọc, đất hoang hoá, nhất là ở các vùng trung du, miền núi và ven biển, tạo thêm việc làm cho người lao động nông thôn, góp phần xoá đói giảm nghèo, tăng thêm nông sản hàng hoá, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn, tạo ra sự cân bằng sinh thái, bảo vệ môi trường, nhằm phát triển một nền nông nghiệp bền vững. Một số trang trại đã góp phần sản xuất và cung ứng giống tốt, làm dịch vụ, kỹ thuật tiêu thụ sản phẩm cho nông dân trong vùng. Cùng với sự phát triển của nông nghiệp cả nước, kinh tế trang trại của Tỉnh Thái Nguyên nói chung và kinh tế trang trại của huyện Đồng Hỷ nói riêng thực sự phát triển từ khi có chỉ thị 100 CT/TW (tháng 1 năm 1981) và nghị quyết 10 của bộ chính trị (Tháng 4 năm 1998). Huyện Đồng Hỷ là một khu vực quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Thái Nguyên, nơi cung cấp lương thực, thực phẩm, sản phẩm hàng hóa nông nghiệp. Nơi đây hội tụ những điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế trang trại như: nguồn gốc trang trại ở khu vực này đã có từ lâu, nhân dân cần cù lao động, phát triển kinh tế trang trại đã được các cấp chính quyền quan tâm, giao thông thuận lợi cho sự phát triển giao lưu hàng hóa, đất đai thuận lợi cho phát triển cây công nghiệp dài ngày như chè, gỗ, cây ăn quả như vải, na, hồng… tạo việc làm cho hàng trăm lao động cho nông dân. Bên cạnh những thuận lợi còn gặp không ít những khó khăn làm cản trở cho việc phát triển kinh tế trang trại như: chủ trang trại còn thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật, khó khăn về tiêu thụ sản phẩm, thiếu vốn, lao động trang trại chưa qua đào tạo. hầu hết các chủ trang trại có nguyện vọng được vay vốn ngân hàng với số lượng lớn, thời gian dài, lãi suất ưu đãi để đầu tư vào các loại hình mới có hiệu quả như cây lâu năm, nuôi trồng thủy sản với mô hình lớn… Phát triển kinh tế trang trại là hướng đi đúng đắn, cần được quan tâm giúp đỡ bằng các chính sách hợp lý, góp phần khai thác một cách có hiệu quả và bền vững tiềm năng đất đai, lao động ở địa phương. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại tại địa bàn huyện Đồng hỷ, tỉnh Thái Nguyên”. 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại, tìm kiếm những giải pháp kinh tế chủ yếu thúc đẩy phát triển tốt hơn nữa kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Đồng hỷ góp phần tăng thu nhập và tạo việc làm cho người động trên địa bàn Huyện. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá được những vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại. - Phân tích đánh giá được thực trạng về các nguồn lực sản xuất và kết quả sản xuất kinh doanh của các mô hình trang trại. - Thông qua quá trình nghiên cứu tìm ra những nhân tố cản trở sự phát triển kinh tế trang trại của huyện, nguyên nhân của nó (cả nguyên nhân khách quan và chủ quan). Phát hiện những nhân tố thuận lợi còn tiềm ẩn, (cả về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội) Đưa ra phương hướng và giải pháp kinh tế chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế trang trại ở Huyện Đồng hỷ phù hợp với yêu cầu của thị trường. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề về thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại tại địa bàn Huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Về nội dung nghiên cứu + Nghiên cứu tình hình cơ bản của các trang trại ở huyện. + Nghiên cứu nội dung hoạt động của các loại hình KTTT của Huyện (loại hình trang trại, quy mô sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và thu nhập). .