Luận văn Thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THÙY DƯƠNG THỰC THI CHÍNH SÁCH ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN

QUẬN LONG BIÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THÙY DƯƠNG

THỰC THI CHÍNH SÁCH ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN LONG BIÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN HẬU LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của bản thân tôi, các số liệu và tư liệu được trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình. TÁC GIẢ Nguyễn Thùy Dương LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với tập thể giáo viên và cán bộ, công chức Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình giảng dạy, tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Văn Hậu đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Tác giả cũng chân thành cám ơn Ủy ban nhân dân quận Long Biên - TP. Hà Nội và một số anh, chị, em đồng nghiệp đã giúp đỡ, hỗ trợ tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành luận văn này. Với khả năng nhất định và thời gian nghiên cứu có hạn, luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý của quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp./. TÁC GIẢ Nguyễn Thùy Dương MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục hình, biểu đồ Danh mục các từ viết tắt Mở đầu 1 Chương 1: Cơ sở khoa học về thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 13 1.1. Chính sách công 13 1.1.1. Khái niệm chính sách công 13 1.1.2. Vai trò của chính sách công 14 1.1.3. Chu trình chính sách công 17 1.2. Công nghệ thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin 18 1.2.1. Khái niệm công nghệ thông tin 18 1.2.2. Khái niệm ứng dụng công nghệ thông tin 20 1.2.3. Vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước . 21 1.3. Thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 1.3.1. Khái niệm thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 22 22 1.3.2. Cơ sở pháp lý của thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin . 23 1.3.3. Chủ thể tham gia thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin . 25 1.3.4. Quy trình thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 1.4. 26 Kinh nghiệm thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin của một số quốc gia trên thế giới và địa phương ở Việt Nam 29 1.4.1. Hàn Quốc 29 1.4.2. Singapore.30 1.4.3. Đan Mạch 31 1.4.4. Một số địa phương ở Việt Nam. 32 Tiểu kết chương 1 35 Chương 2: Thực trạng thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Uỷ ban nhân dân quận Long Biên, Thành phố Hà Nội 36 2.1. Tổng quan về quận Long Biên và Uỷ ban nhân dân quận Long Biên. 36 2.1.1. Quận Long Biên 36 2.1.2. Ủy ban nhân dân quận Long Biên. 39 2.2. Thực trạng thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên. 40 2.2.1. Xây dựng và ban hành văn bản, chương trình, dự án thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin. 41 2.2.2. Tổ chức thực hiện các văn bản, chương trình, dự án thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin. 43 2.2.3. Sơ kết, tổng kết thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin. 52 2.2.4. Một số kết quả triển khai thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 54 2.3. Đánh giá chung thực trạng thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên.71 2.3.1. Kết quả đạt được71 2.3.2. Một số hạn chế.73 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế74 Tiểu kết chương 2 76 Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Uỷ ban nhân dân quận Long Biên, Thành phố Hà Nội77 3.1. Quan điểm tăng cường thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên.77 3.2. Giải pháp tăng cường thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên 79 3.2.1. Giải pháp trong việc xây dựng và ban hành văn bản, chương trình, dự án thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin79 3.2.2. Giải pháp trong việc tổ chức thực hiện các văn bản, chương trình, dự án thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin81 3.2.3. Giải pháp trong việc sơ kết, tổng kết thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin. 92 Tiểu kết chương 3 94 Kết luận 95 Tài liệu tham khảo.97 Phụ lục 101 DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Trang Hình 1.1: Sơ đồ chu trình chính sách công 18 Hình 1.2: Sơ đồ quy trình thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin 26 Biểu đồ 2.1. Đánh giá của người dân và cán bộ, công chức quận Long Biên về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước 44 Biểu đồ 2.2. Đánh giá về mức độ thành thạo công nghệ thông tin của cán bộ, công chức tại Uỷ ban nhân dân quận Long Biên 49 Biểu đồ 2.3. Đánh giá về cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ thông tin tại Uỷ ban nhân dân quận Long Biên 52 Biểu đồ 2.4. Đánh giá về chất lượng dịch vụ công trực tuyến của Ủy ban nhân dân quận Long Biên 60 Biểu đồ 2.5. Mức độ biết và tìm hiểu thông tin thông qua Cổng thông tin điện tử Ủy ban nhân dân quận Long Biên 66 Biểu đồ 2.6. Đánh giá mức độ cập nhật của thông tin trên Cổng thông tin điện tử của Uỷ ban nhân dân quận Long Biên 67 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa của từ CNTT Công nghệ thông tin HCNN Hành chính nhà nước HĐND Hội đồng nhân dân NXB Nhà xuất bản TP Thành phố UBND Ủy ban nhân dân MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đề tài được lựa chọn xuất phát từ những lý do cơ bản sau đây: Thứ nhất, xuất phát từ vai trò của thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý nhà nước. Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, vai trò của Nhà nước ngày càng trở nên quan trọng. Nhà nước đóng vai trò quyết định trong việc hoạch định các chính sách về kinh tế, văn hoá, xã hội, nhằm mục tiêu xây dựng một xã hội công bằng, văn minh và đưa nền kinh tế phát triển sánh ngang với các cường quốc kinh tế trên thế giới. Chính sách được coi là một công cụ quản lý nhà nước cơ bản, là kết quả cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành các quyết định, tập hợp các quyết định chính trị có liên quan với nhau, với mục tiêu, giải pháp, công cụ cụ thể nhằm giải quyết các vấn đề thuộc chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước, duy trì sự tồn tại và phát triển của nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân. Trong khi đó, sự bùng nổ của khoa học công nghệ nói chung, công nghệ thông tin nói riêng trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ngày nay đang tác động mạnh mẽ đến nhiều phương diện quản lý nhà nước, đặc biệt là trong thực thi chính sách. Công nghệ thông tin hiện nay đã ở một bước phát triển cao, đó là số hóa tất cả các dữ liệu thông tin, luân chuyển mạnh mẽ và kết nối tất cả các lĩnh vực, đã và đang tạo đà cho sự thay đổi cơ bản trong các công tác quản lý. Vì vậy, chính sách ứng dụng công nghệ thông tin cần tạo môi trường vận động phù hợp, tạo động lực cho việc ứng dụng thành tựu công nghệ trong quá trình quản lý. Hiện đại hóa nền hành chính là một trong sáu nội dung cải cách hành chính quan trọng. Trong đó, chính sách ứng dụng công nghệ thông tin là một trong những nội dung trọng tâm của quá trình hiện đại hóa. Quá trình cải cách hành chính ở nước ta hiện nay tất yếu phải khai thác được những tiềm năng thế mạnh của công nghệ, thúc đẩy những ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin, coi đó là một điều kiện cần thiết để đạt được những mục tiêu của cải cách. Bên cạnh đó, trên thực tiễn, nhu cầu tăng cường tính dân chủ và giảm gánh nặng giấy tờ trong quản lý hành chính nhà nước nói chung đặt ra yêu cầu khách quan là phải tăng cường, nâng cao hiệu quả việc thực thi chính sách phát triển ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ yêu cầu cải cách hành chính theo hướng hiện đại, góp phần chuyển từ nền hành chính cai trị sang nền hành chính phục vụ. Trong bối cảnh đó, việc thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ quá trình quản lý nhà nước là bước phát triển tất yếu trong xu thế của nền kinh tế tri thức, nhằm cung cấp các dịch vụ cho cộng đồng một cách nhanh chóng và hiệu quả, giúp cộng đồng gắn kết chặt chẽ với nhau hơn, làm giảm gánh nặng giấy tờ, giảm chi phí giao dịch hành chính cho các cơ quan nhà nước cũng như công dân và doanh nghiệp, tăng tính hiệu quả trong giao tiếp giữa Chính phủ và công chúng. Nói cách khác, ứng dụng công nghệ thông tin như là một phương thức tăng cường dân chủ, góp phần đảm bảo công bằng xã hội. Chính vì vậy, việc xây dựng và triển khai chính sách ứng dụng công nghệ thông tin là một phương thức hữu hiệu để đổi mới kỹ thuật điều hành, nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực của quản lý nhà nước, và trở thành xu hướng chung của các quốc gia trên toàn thế giới. Thứ hai, xuất phát từ thực trạng còn nhiều hạn chế của hoạt động thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên, Hà Nội. Nhận thức được vai trò quan trọng của việc thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin, trong những năm qua, Ủy ban nhân dân quận Long Biên đã xác định ứng dụng công nghệ thông tin là một nhiệm vụ quan trọng, mang tính đột phá nhằm từng bước xây dựng và quản lý điều hành các cơ quan hành chính nhà nước tại địa phương một cách khoa học, hiệu quả. Sau 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 01/7/2014 của Bộ chính trị về “Đẩy mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế”, công tác ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin trên địa bàn quận ngày càng được quan tâm, có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình tổ chức, triển khai, thực hiện vẫn bộc lộ những vấn đề, nội dung cần quan tâm, giải quyết như: Nhận thức về tầm quan trọng và xác định ý thức trách nhiệm trong triển khai thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin khi thực thi công vụ của một số lãnh đạo, cán bộ, công chức, người lao động còn chưa đầy đủ; việc triển khai thực hiện còn chưa đồng đều ở các khối, các lĩnh vực; hạ tầng công nghệ thông tin chưa đảm bảo đồng bộ trong công tác đảm bảo an ninh, an toàn thông tin; các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin chủ yếu là đáp ứng từng yêu cầu công việc cụ thể tại quận, thiếu sự định hướng, quy hoạch và triển khai đồng bộ; việc thiết kế, xây dựng, triển khai mô hình Cơ quan điện tử còn gặp nhiều khó khăn do thiếu văn bản hướng dẫn và mô hình thực tế để học tập; cơ chế chính sách cho đội ngũ nhân lực công nghệ thông tin đã được quan tâm nhưng chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn công việc… Tất cả những hạn chế này đặt ra đòi hỏi cấp thiết về việc chính quyền địa phương nói chung, Ủy ban nhân dân quận Long Biên nói riêng cần phải có những nghiên cứu mang tính hệ thống, đồng bộ và khả thi, nhằm khắc phục và giải quyết những vấn đề còn tồn đọng và đang cản trở nâng cao hiệu quả quản lý và quá trình quản lý nhà nước. Thứ ba, xuất phát từ khoảng trống nghiên cứu về thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Nhìn chung, ở phạm vi quốc gia, một số công trình khoa học đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng của công tác ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình quản lý nhà nước (xem cụ thể tại mục 2 – Tình hình nghiên cứu). Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu đó chủ yếu chỉ đơn thuần tiếp cận vấn đề ở góc độ ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác cụ thể tại một cơ quan hoặc địa phương nào đó, chứ chưa nghiên cứu và phân tích hoạt động này ở góc độ tiếp cận chính sách công. Có thể khẳng định, cho đến nay, chưa có công trình nào đi sâu vào việc luận chứng một cách toàn diện cơ sở lý luận, thực tiễn; đánh giá một cách khách quan quá trình thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên. Trong khi chính sách này vẫn còn nhiều vấn đề bất cập như đã phân tích ở trên. Vì vậy, nhiệm vụ đặt ra là cần có một công trình khoa học nghiên cứu và hệ thống hóa một cách đầy đủ cơ sở lý luận về chính sách ứng dụng công nghệ thông tin; phân tích thực trạng thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên; nghiên cứu một cách toàn diện, làm rõ các ưu điểm, hạn chế của hệ thống chính sách nhà nước hiện hành, trên cơ sở đó đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện hoạt động thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương. Xuất phát từ những kiến giải nói trên, “Thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên, thành phố Hà Nội” được lựa chọn làm đề tài luận văn, với mong muốn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn đối với việc thực thi chính sách ứng dụng công nghệ thông tin ở Việt Nam nói chung, tại Ủy ban nhân dân quận Long Biên nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu Hầu hết các nghiên cứu trước đây đều tập trung nghiên cứu ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước và cơ sở hạ tầng CNTT như: Sách “Công nghệ thông tin và truyền thông phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa” (2006), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Bộ Bưu chính, Viễn thông biên soạn. Cuốn sách cung cấp kiến thức tương đổng tổng quát về công nghệ thông tin, cơ sở hạ tầng CNTT của cơ quan nhà nước [34]. Cuốn “Tổng quan về công nghệ thông tin” của Phan Đình Diệu, NXB Hà Nội, năm 1998; cuốn “Ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước” của Đặng Hữu, NXB Chính trị Quốc gia, năm 2001 là những cuốn sách đưa ra nhiều lý thuyết cơ bản về thông tin và CNTT bao gồm: khái niệm CNTT, hệ thống thông tin và các loại kết nối thông tin [10], [13]. Bài viết “Ứng dụng công nghệ thông tin trong cơ quan nhà nước vẫn còn mắc chuyện vốn, nhân lực”, tác giả Lê Văn Điệu (Cục Ứng dụng Công nghệ thông tin - Bộ Thông tin và Truyền thông) trên trang điện tử http://ictnews.vn . Bài viết mang tính khách quan, có những nhận định xác thực về tình hình ứng dụng CNTT trong nội bộ các cơ quan nhà nước, có những số liệu rất thực tế có ích, là cơ sở để luận văn có thể dựa vào để đưa ra kết luận một cách chặt chẽ hơn [11]. Giáo trình “Tin học đại cương” của Hàn Viết Thuận, năm 2004 đã đưa ra khái niệm về CNTT, hệ điều hành máy tính và hướng dẫn sử dụng một số phần mềm ứng dụng cơ bản trên máy tính [26]. Bài viết “Về khái niệm thông tin và các thuộc tính làm nền giá trị của thông tin”, tác giả Đoàn Phan Tân (Trường Đại học Văn hóa Hà Nội) trên trang điện tử http://dlib.huc.edu.vn. Bài viết cho ta một số khái niệm cơ bản về thông tin, CNTT [24]. Ngoài ra, còn có một số luận văn nghiên cứu về ứng dụng CNTT từ góc độ quản lý nhà nước như: .