Luận văn Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THẾ HIỆP THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC XÃ THUỘC THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH LUẬN VĂN TH�

��C SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2021 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THẾ HIỆP THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC Xà THUỘC THÀNH

PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN HỮU HẢI HÀ NỘI - NĂM 2021 LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Nguyễn Thế Hiệp, học viên lớp cao học CS4.B1, niên khóa 2018 - 2020, Học viện Hành chính Quốc gia. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Những kết quả khoa học của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào. Học viên Nguyễn Thế Hiệp LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia và thực hiện Luận văn Thạc sĩ Chính sách công với đề tài "Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình" em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ của tập thể lãnh đạo Học viện, giảng viên, lãnh đạo các khoa và các phòng ban trong trường. Em xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành về những sự giúp đỡ đó. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Hữu Hải, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các quý thầy cô, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp những người đã động viên em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia. Nội dung Luận văn đề cập đến việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, đây là một nội dung tương đối rộng, cần được nghiên cứu và giải quyết trong thời gian dài. Do đó luận văn không thể tránh khỏi những thiếu xót, hạn chế. Em rất mong nhận được sự tham gia đóng góp ý kiến của các thầy, cô giảng viên Học viện và quý vị có quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Học viên Nguyễn Thế Hiệp MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU.1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI11 1.1. Chính sách xây dựng nông thôn mới11 1.1.1. Khái niệm nông thôn và xây dựng nông thôn mới 11 1.1.2. Khái niệm chính sách xây dựng nông thôn mới13 1.1.3. Nội dung chính sách xây dựng nông thôn mới15 1.2. Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới. 17 1.2.1. Khái niệm thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới 17 1.2.2. Vai trò của thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới. 18 1.2.3. Chủ thể thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới 20 1.2.4. Quy trình thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới. 23 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới.26 1.3. Kinh nghiệm thực thi chính sách xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương.31 1.3.1. Kinh nghiệm của Thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.31 1.3.2. Kinh nghiệm của huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình 32 1.3.3. Kinh nghiệm của huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình. 34 1.3.4. Những bài học kinh nghiệm cho việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình trong những năm tiếp theo 36 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 39 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC XÃ THUỘC THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH 40 2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội thành phố Hòa Bình 40 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên 40 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa - xã hội 41 2.2. Thực trạng triển khai và kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2010 2019 43 2.2.1. Thực trạng triển khai thực hiện chính sách xây dựng NTM 43 2.2.2. Kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới 2.3. 66 Đánh giá việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình 79 2.3.1. Những ưu điểm 80 2.3.2. Những hạn chế 82 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế 83 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 85 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC XÃ THUỘC THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH 3.1. 86 Định hướng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2020 - 2025 3.1.1. Bối cảnh 86 86 3.2. 3.1.2. Quan điểm 88 3.1.3. Mục tiêu 88 Giải pháp tăng cường thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2020 - 2025 89 3.2.1. Giải pháp tuyên truyền, vận động và thi đua xây dựng nông thôn mới 90 3.2.2. Giải pháp về công tác đào tạo, tập huấn 93 3.2.3. Phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu nông thôn, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho cư dân nông thôn 95 3.2.4. Giải pháp chế độ, chính sách cho cán bộ làm công tác nông thôn mới để góp phần nâng cao hiệu quả công việc 98 3.2.5. Tiếp tục huy động, bố trí và sử dụng hiệu quả nguồn lực xây dựng nông thôn mới 100 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 102 KẾT LUẬN 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ ANTT An ninh trật tự ATTP An toàn thực phẩm BCĐ Ban chỉ đạo BQL Ban quản lý CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CQNN Cơ quan nhà nước HCNN Hành chính nhà nước HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã KT-XH Kinh tế - Xã hội MTTQ Mặt trận tổ quốc MTQG Mục tiêu Quốc gia NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NTM Nông thôn mới THCS Trung học cơ sở UBND Ủy ban nhân dân VPĐP Văn phòng điều phối WTO Tổ chức Thương mại Thế giới Trang Bảng 2.1: Tổng hợp công tác đào tạo, tập huấn cán bộ thực hiện 46 chính sách và dạy nghề từ năm 2016 đến năm 2019 Bảng 2.2: Tổng hợp một số hạng mục công trình phát triển hạ 53 tầng KT-XH nông thôn từ năm 2016 đến 2019 Bảng 2.3: Tổng hợp số mô hình phát triển sản xuất và nguồn vốn 56 thực hiện từ năm 2016 đến năm 2019 Bảng 2.4: Kết quả thực hiện tiêu chí Giao thông nông thôn đến 68 năm 2019 Bảng 2.5: Kết quả thực hiện tiêu chí y tế từ năm 2016 đến năm 74 2019 Bảng 2.6: Tổng hợp nguồn vốn huy động xây dựng NTM của thành phố Hòa Bình giai đoạn 2010 - 2019 89 Trang Hình 2.1: Bản đồ địa giới hành chính tỉnh Hòa Bình (thời điểm 41 chưa sáp nhập huyện Kỳ sơn với Thành phố Hòa Bình) Hình 2.2: Tỷ lệ nguồn vốn sử dụng xây dựng cơ sở vật chất văn 70 hóa Hình 2.3: So sánh thu nhập bình quân chung cả thành phố và của 72 07 xã từ năm 2016 đến năm 2019 Hình 2.4: Cơ cấu trình độ chuyên môn đội ngũ CBCC 07 xã thuộc thành phố Hòa Bình thời điểm tháng 6/2018 76 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Nông nghiệp, nông dân, nông thôn luôn có vị trí và tầm quan trọng chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH-HĐH); là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) bền vững của nước ta. Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm không ngừng hoàn thiện chính sách, khơi dậy và phát huy cao độ các nguồn lực để phát triển nông nghiệp, nông thôn. Khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tham gia vào các diễn đàn hợp tác kinh tế lớn của khu vực và thế giới, sức ép của hội nhập và phát triển ngày một lớn, đặt ra yêu cầu rất cao đối với nền kinh tế nước ta, trong đó lĩnh vực nông nghiệp là lĩnh vực phải đối mặt với nhiều thách thức nhất. Trước yêu cầu phát triển và hội nhập hiện nay, thực hiện mục tiêu đẩy nhanh CNH-HĐH đất nước, đã đến lúc đòi hỏi phải có nhiều chính sách đột phá và đồng bộ nhằm giải quyết toàn diện các vấn đề KT-XH nông thôn. Năm 2008, Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong đó xác định mục tiêu tổng quát trong thời gian tới là: Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, hài hòa giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn; Nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ NTM. Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao; Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng KT-XH hiện đại; Xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; Dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ [1]. Để thực hiện Nghị quyết của Trung ương, Chính phủ đã xây dựng Chương trình hành động (Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28 tháng 10 năm 2008 của Chính phủ) trong đó có Chương trình mục tiêu Quốc gia (MTQG) về xây dựng NTM. Ngày 16 tháng 04 năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 491/QĐ-TTg về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về NTM. Đây được coi là căn cứ để xây dựng nội dung Chương trình MTQG về xây dựng NTM, chỉ đạo thí điểm xây dựng mô hình NTM trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH. Ngày 04 tháng 06 năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 800/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình MTQG về xây dựng NTM giai đoạn 2010 - 2020. Từ đó, xây dựng NTM đã và đang trở thành Chương trình được triển khai thực hiện ở tất cả các vùng nông thôn trong cả nước. Thành phố Hòa Bình là trung tâm hành chính, chính trị của tỉnh Hòa Bình. Tuy nhiên, các điều kiện về KT-XH còn gặp nhiều khó khăn, thành phố Hoà Bình có địa hình núi chiếm 75% diện tích tự nhiên, phân bố bao quanh và ôm trọn khu vực trung tâm, trong đó các xã trên địa bàn thành phố lại phân bố ở các vùng ven với địa hình phức tạp và cơ sở hạ tầng (CSHT) còn nhiều khó khăn. Trong những năm qua, việc thực hiện Chương trình MTQG về xây dựng NTM đã đạt được những kết quả đáng phấn khởi, năm 2015 thành phố Hòa Bình vừa đạt 2/7 xã đạt chuẩn NTM, đến cuối năm 2018 thành phố đã đạt 7/7 xã, là đơn vị hoàn thành NTM đầu tiên của tỉnh. Tuy nhiên, cũng như toàn tỉnh và cả nước, trong quá trình thực hiện xây dựng NTM còn những tồn tại và bất cập, đó là: nhận thức của cấp ủy, chính quyền và người dân về xây dựng NTM còn hạn chế; công tác phối kết hợp để tổ chức thực hiện xây dựng NTM chưa hiệu quả; huy động sự đóng góp của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế; nguồn lực trong xây dựng NTM còn gặp nhiều khó khăn, trình độ của cán bộ, công chức (CBCC) cơ sở còn hạn chế, cho nên quá trình tổ chức thực hiện xây dựng NTM cấp cơ sở còn lúng túng. Bên cạnh đó, sau khi hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, thành phố Hòa Bình tiếp tục thực hiện nhiệm vụ xây dựng NTM nâng cao, khu dân cư kiểu mẫu, vườn mẫu và thực hiện Nghị quyết số 830/NQ-UBTVQH14 ngày 17/12/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Hòa Bình, tiến hành sáp nhập toàn bộ diện tích huyện Kỳ Sơn vào thành phố Hòa Bình. Từ năm 2020, thành phố Hòa Bình có 19 đơn vị hành chính, gồm 10 phường và 9 xã. Việc thực hiện chính sách xây dựng NTM trong những năm tiếp theo có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong phát triển KTXH của thành phố. Với những lý do nêu trên, qua thực tiễn kinh nghiệm công tác, học viên chọn đề tài “Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình” làm đề tài nghiên cứu Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Xây dựng NTM là một chính sách lớn, một chương trình tổng thể về phát triển KT-XH, chính trị, an ninh, quốc phòng của Đảng và Nhà nước ta về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết về vấn đề xây dựng NTM. Một số công trình nghiên cứu tiêu biểu Học viên được biết đến như: Cuốn sách “Phát triển nông thôn bền vững những vấn đề lý luận và kinh nghiệm thế giới” của tác giả Trần Ngọc Ngoạn [15], nội dung cuốn sách đã làm nổi bật được kinh nghiệm của các nước trên thế giới trong phát triển nông thôn bền vững được thể hiện ở ba trụ cột chính: trụ cột thứ nhất, phát triển bền vững kinh tế nông thôn; trụ cột thứ hai, phát triển bền vững xã hội nông thôn; trụ cột thứ ba, tăng cường bảo vệ, quản lý môi trường tự nhiên. Cuốn sách “Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam sau 20 năm đổi mới Quá khứ và hiện tại” của tác giả Nguyễn Văn Bích [5], nội dung cuốn sách nghiên cứu về quá trình phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay, đặc biệt là sau đổi mới 20 năm (1986 - 2006). Đồng thời cuốn sách cũng đã nghiên cứu vấn đề về các mối quan hệ trong sản xuất, vấn đề điều hành quản lý; từ lý luận đến thực tiễn trong nông nghiệp, nông thôn. Bối cảnh về nền nông nghiệp, nông thôn nói riêng và sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam nói chung. Cuốn sách "Nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong mô hình tăng trưởng kinh tế mới giai đoạn 2011 - 2020" của tác giả Nguyễn Thị Tố Quyên làm chủ biên [18], nội dung cuốn sách nghiên cứu về những nội dung cơ bản về ảnh hưởng của nông thôn Việt Nam trong quá trình phát triển kinh tế; nông nghiệp và nông dân Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng không nhỏ đến vấn đề này. Cuốn sách đã phân tích các nội dung về nông nghiệp, nông thôn, vai trò chính của nông nghiệp. Trong quá trình CNH-HĐH thì nông nghiệp góp phần không nhỏ trong quá trình này; tạo nên mối quan hệ chặt chẽ giữa công nghiệp đô thị và nông nghiệp nông thôn, góp phần tạo nên thành công trong quá trình phát triển đất nước ta ngày càng giàu đẹp, văn minh và hiện đại theo mục tiêu đã đặt ra. Cuốn sách "Đổi mới chính sách nông nghiệp Việt Nam - Bối cảnh, nhu cầu và triển vọng" của các tác giả: Đặng Kim Sơn, Trần Công Thắng, Đỗ Liên Hương, Võ Thị Thanh Tâm, Phạm Thị Kim Dung [19], nội dung cuốn sách không chỉ tổng quan về tình hình kinh tế vĩ mô, về nông nghiệp và nông thôn Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2014, mà còn đề cập đến những cải cách chính sách và công tác thi hành chính sách nông nghiệp trong thời gian qua; phân tích những thách thức và cơ hội cho phát triển nông nghiệp Việt Nam. Trên cơ sở đó, các tác giả đã đưa ra những đề xuất cho đổi mới chính sách nông nghiệp Việt Nam theo hướng phát triển bền vững. Cuốn sách “Xây dựng nông thôn mới, những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Vũ Văn Phúc làm chủ biên [16], cuốn sách gồm các bài viết của các nhà khoa học, lãnh đạo các cơ quan trung ương, các địa phương, các ngành, các cấp về vấn đề xây dựng NTM. Cuốn sách đề cập hai nội dung chính là những vấn đề lý luận chung và kinh nghiệm quốc tế về xây dựng NTM; thực tiễn xây dựng NTM ở Việt Nam. Nội dung cuốn sách nghiên cứu về lý luận chung, kinh nghiệm của các nước trên thế giới về xây dựng NTM như: Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, Thái Lan. Nghiên cứu thực tiễn xây dựng NTM ở nước ta về công tác triển khai xây dựng NTM ở một số tỉnh tiêu biểu như: Phú Thọ, Ninh Bình, Lào Cai, Nghệ An, Lai Châu, Thái Nguyên. Công trình nghiên cứu "Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi mới" của PGS.TS Nguyễn Sinh Cúc [6], công trình đã luận giải rõ quá trình đổi mới, hoàn thiện chính sách nông nghiệp, nông thôn nước ta trong những năm đổi mới, những thành tựu và những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Bài viết “Xây dựng nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng lâu dài của Đảng và nhân dân ta” của tác giả Hồ Xuân Hùng đăng trên Tạp chí Cộng sản [14], bài viết đã làm nổi bật nội dung nông thôn và NTM của nước ta về sản xuất nông nghiệp, gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, đồng thời đảm bảo môi trường sinh thái. Bài viết đã nêu lên một số biện pháp để thực hiện 19 tiêu chí Quốc gia về xây dựng NTM trong giai đoạn hiện nay của nước ta. Bài viết “Chương trình xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam: một số vấn đề đặt ra và kiến nghị” của GS.TS Đỗ Kim Dung và PGS.TS Kim Thị Dung đăng trên Tạp chí Phát triển kinh tế, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh [8], bài viết đã đánh giá kết quả thực hiện Chương trình MTQG về xây dựng NTM và chỉ ra một số bất cập khi triển khai thực hiện Chương trình đã làm giảm hiệu lực, hiệu quả của các nỗ lực đầu tư của nhà nước, của xã hội .