Luận văn Thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu, kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ Luận văn của một học vị nào. Tôi

xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà N�

��i, ngày tháng năm 2020 Tác giả Nguyễn Thị Lan Anh LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn tốt nghiệp tại Học viện Hành chính Quốc gia, em luôn nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ của các thầy cô trong Ban Giám đốc Học viện, các thầy cô trong Khoa Sau Đại học, các thầy cô trong các khoa thuộc Học viện. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và xin có lời cảm ơn trân trọng nhất gửi đến các thầy cô, đặc biệt là giảng viên hướng dẫn TS. Nguyễn Viết Định - Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình hướng dẫn em nghiên cứu, hoàn thành Luận văn này. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, nhân viên các phòng ban của UBND tỉnh Bắc Ninh và Ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh đã cung cấp cho tôi những thông tin, tư liệu quý giá và những đóng góp xác đáng, hết sức quý báu để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo cơ quan chủ quản, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và các học viên Lớp HC22.B8 - Học viện Hành chính Quốc gia đã ủng hộ, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và làm Luận văn tốt nghiệp. Do những hạn chế về chủ quan và khách quan, đề tài nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những nhận xét góp ý của quý thầy cô và các độc giả để đề tài được hoàn thiện hơn, sâu sắc hơn và có tính khả thi hơn nữa. Cuối cùng tôi xin gửi lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, kính chúc quý Thầy, Cô thành công trong sự nghiệp cao quý. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng Tác giả năm 2020 Nguyễn Thị Lan Anh MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục sơ đồ, bảng biểu MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 9 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài 9 6. Kết cấu của đề tài 11 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở CHO CÔNG NHÂN TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP. 12 1.1. Một số khái niệm cơ bản về nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 12 1.1.1. Khái niệm về nhà ở12 1.1.2. Nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp. 13 1.1.3. Các loại hình nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp. 13 1.2. Chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp.14 1.2.1. Khái niệm về chính sách và thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp15 1.2.2. Vai trò của chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 20 1.2.3. Sự cần thiết của chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 25 1.2.4. Nội dung chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 28 1.2.5. Quy trình và nội dung thực hiện các chính sách phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 30 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện các chính sách phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp.39 1.3.1. Yếu tố khách quan. 39 1.3.2. Yếu tố chủ quan. 41 1.4. Kinh nghiệm của một số địa phương và bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Ninh về thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 43 1.4.1. Kinh nghiệm của một số địa phương.43 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Ninh về thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 47 Tiểu kết chương 1. 50 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở CHO CÔNG NHÂN TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH51 2.1. Khái quát chung về tỉnh Bắc Ninh và các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh51 2.1.1. Khái quát chung về tỉnh Bắc Ninh 51 2.1.2. Giới thiệu chung về các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 55 2.2. Phân tích thực trạng thực hiện các chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 60 2.2.1. Nhu cầu về nhà ở của công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh60 2.2.2. Thực hiện các chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 62 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện các chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh73 2.3.1. Những kết quả đạt được 73 2.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân 78 Tiểu kết chương 2. 85 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở CHO CÔNG NHÂN TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH 86 3.1. Phương hướng thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 86 3.1.1. Quan điểm của Nhà nước về phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp 86 3.1.2. Dự báo nhu cầu về nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2020-203091 3.1.3. Mục tiêu thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh91 3.2. Giải pháp tăng cường việc thực hiện các chính sách phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 93 3.2.1. Bổ sung, hoàn thiện cơ chế chính sách về nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 93 3.2.2. Tổ chức bộ máy, tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ trong thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 96 3.2.3. Rà soát, bổ sung quy hoạch, kế hoạch và tổ chức thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 98 3.2.4. Huy động các nguồn lực thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 100 3.2.5. Tăng cường vai trò nhà nước trong tổ chức quản lý, phối hợp các chương trình, thực hiện thanh tra, kiểm tra, đánh giá công tác thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp103 3.3. Một số kiến nghị.105 3.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước 105 3.3.2. Kiến nghị đối với Uỷ Ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh.108 Tiểu kết chương 3. 109 KẾT LUẬN110 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Viết tắt Viết đầy đủ 1 KCN Khu công nghiệp 2 KKT Khu kinh tế 3 CNLĐ Công nhân lao động 4 KCX Khu chế xuất 5 CN Công nhân 6 LĐLĐ Liên đoàn lao động 7 BXD Bộ Xây dựng 8 DN Doanh nghiệp 9 VAT Thuế giá trị gia tăng 10 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 11 CP Cổ phần 12 KTXH Kinh tế xã hội 13 UBND Uỷ ban nhân dân 14 ĐTXD Đầu tư xây dựng 15 BQL Ban Quản lý 16 HTKT Hạ tầng kỹ thuật 17 GPMB Giải phóng mặt bằng 18 CTĐT Chủ đầu tư 19 KQLCCĐT Kết quả lựa chọn chủ đầu tư DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Stt 1 2 Tên sơ đồ, bảng biểu Biểu đồ 2.1: Tình hình diện tích đất cho thuê tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh Sơ đồ 2.1. Bộ máy tổ chức quản lý của Ban quản lý các khu Trang 50 63 công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3 4 Bảng 2.1: Danh sách dự án ĐTXD nhà ở xã hội cho công nhân dự kiến triển khai thực hiện giai đoạn 2017-2022 Bảng 2.2: Tổng hợp tình hình thực hiện các dự án nhà ở cho công nhân trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh 58 69 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Nhà ở là nhu cầu cấp thiết nhất trong đời sống của mỗi con người; Vì vậy một trong những nhiệm vụ, giải pháp về chính sách xã hội nói chung và an sinh xã hội nói riêng được Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 – Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) nhấn mạnh là bảo đảm mức tối thiểu về một số dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân – trong đó có bảo đảm nhà ở tối thiểu là: Cải thiện điều kiện nhà ở cho người nghèo, người có thu nhập thấp ở đô thị, từng bước giải quyết nhu cầu về nhà ở cho người lao động tại các khu công nghiệp và học sinh, sinh viên. Có cơ chế hỗ trợ nhà ở cho người thu nhập thấp ở đô thị phù hợp cho đối tượng có nhu cầu thuê, mua nhà ở. Tập trung khắc phục những khó khăn về đất đai, quy hoạch, vốn, thủ tục, tạo điều kiện cho các tổ chức kinh doanh tham gia thực hiện các dự án phát triển nhà ở xã hội, có chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà ở tại các khu công nghiệp. Bắc Ninh là một trong những tỉnh dẫn đầu về phát triển công nghiệp, các khu công nghiệp. Hiện tại tỉnh Bắc Ninh có 16 khu công nghiệp được Chính phủ phê duyệt quy hoạch và xây dựng với tổng diện tích 6.397,68ha. Với 10 khu công nghiệp đi vào hoạt động các khu công nghiệp Bắc Ninh đã thu hút 1.429 dự án đầu tư trong và ngoài nước với tổng vốn đầu tư tính đến ngày 30/9/2019 đạt 19.003,52 triệu USD. Tính đến tháng 10 năm 2019 có 1.056 dự án đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh: giá trị sản xuất công nghiệp đạt 878.554 tỷ đồng, giá trị xuất khẩu đạt 31.937 triệu USD, đóng góp cho ngân sách nhà nước 9.401 tỷ đồng, tạo việc làm cho 292.300 lao động. Các khu công nghiệp đã trở thành thực thể kinh tế quan trọng, là nơi thu hút các dự án với công nghệ tiên tiến, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động của tỉnh theo hướng công nghiệp; góp phần thúc đẩy phát triển bền vững nền KT-XH của tỉnh. Đồng hành với sự phát triển mạnh mẽ của các KCN, khu chế xuất (KCX), nhu cầu về nhà ở cho công nhân lao động (CNLĐ) tại các KCN ngày càng tăng cao. Thời gian qua, UBND tỉnh Bắc Ninh đã có nhiều nỗ lực nhằm phát triển và nâng cao chất lượng nhà ở cho CNLĐ. Tuy nhiên, đến nay, số lượng dự án nhà ở cho CNLĐ tại các KCN chỉ mới đáp ứng được phần nhỏ nhu cầu thực tiễn. Đa số CNLĐ phải thuê ở các khu nhà trọ vừa chật hẹp, vừa không bảo đảm an toàn, vệ sinh. Theo số liệu khảo sát của Liên đoàn Lao động tỉnh Bắc Ninh về ý kiến của CNLĐ tại các KCN trên địa bàn tỉnh cho thấy, có 65,9% CNLĐ hiện đang thuê nhà trọ tư nhân, 8,4% ở nhờ nhà người thân và chỉ có 10,1% NLĐ được khảo sát ở nhà tập thể do doanh nghiệp xây dựng, chủ yếu tập trung ở KCN Yên Phong, Quế Võ, Thuận Thành và các tổ tự quản. Trong khi đó, mức thu nhập của CN chủ yếu ở khoảng 5-7 triệu/tháng, chiếm tỷ lệ (67,9%), chỉ có 32,1% có thu nhập trên 8 triệu. Có thể thấy, nhu cầu nhà ở của CN các KCN, KCX rất lớn, cần được quan tâm một cách sát sao, nghiêm túc. Song, theo báo cáo của Liên đoàn lao động (LĐLĐ) tỉnh Bắc Ninh, do nhiều nguyên nhân nên có dự án, công trình trên địa bàn vẫn đang ở giai đoạn triển khai, như: dự án Nhà ở công nhân tại khu đô thị công nghiệp Quế Võ 2. Một số dự án, công trình khác vẫn đang “giẫm chân tại chỗ”, UBND tỉnh đã kêu gọi đầu tư, tuy nhiên các doanh nghiệp do khó khăn về nguồn vốn nên đã xin trả lại dự án, trả lại đất, như: dự án Nhà ở công nhân và người lao động tại các KCN trên địa bàn tỉnh,. Vì vậy, để công nhân có thể hiện thực hóa giấc mơ tiếp cận nhà ở, UBND tỉnh Bắc Ninh cần nỗ lực hơn nữa và tìm kiếm nhiều giải pháp khả thi để giải bài toán đáp ứng nhu cầu nhà ở cho công nhân, người lao động tại các KCN. Với mong muốn góp phần giải quyết một số trong những nhiệm vụ đặt ra đó, tác giả đã chọn đề tài: “Thực hiện chính sách nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Đã có nhiều tác giả nghiên cứu về chính sách nhà ở cho công nhân với các cấp độ khác nhau từ giáo trình, luận án tiến sĩ, báo cáo nghiên cứu khoa học, luận văn thạc sĩ; các bài báo đăng trong các Tạp chí khoa học; các bài đăng trong Kỷ yếu các Hội thảo khoa học quốc gia, quốc tế. có thể kể đến một số công trình cụ thể như sau: Katherine V. Gough (2009), Sự thay đổi chính sách nhà ở tại Việt Nam: Sự bất bình đẳng thể hiện rõ trong một khu vực dân cư tại Hà Nội, đã chỉ ra sự thay đổi về chính sách nhà ở tại Việt Nam từ giai đoạn bao cấp đến tư nhân hoá việc giao dịch bất động sản (BĐS) đã tạo ra những vấn đề nổi cộm, nghiên cứu dẫn chứng điển hình là trường hợp sự bất bình đẳng trong khu vực dân cư tại Hà Nội, những người có thu nhập cao có nhiều điều kiện thuận lợi để cải thiện điều kiện kinh tế cá nhân và kinh doanh nhiều BĐS hơn và những người có mức thu nhập thấp thì ngược lại, đặc biệt là nhóm người dân yếu thế, điều này đã tạo ra vòng xoáy tụt hậu mà sẽ tác động đến sức mua của các thành phần kinh tế đó sau này. Tác giả nhấn mạnh chính sách nhà ở tại Việt Nam nên hoạch định dựa trên nhu cầu của người dân, phải có cơ chế phân bổ công bằng để chính sách nhà ở có thể đáp ứng yêu cầu của các nhóm người dân có mức thu nhập khác nhau. Bộ Kế hoạch Đầu tư Việt Nam (2016), Nghiên cứu cải thiện môi trường sống cho công nhân tại các khu công nghiệp tại nước CHXHCN Việt Nam, theo bản báo cáo trên của Bộ Kế hoạch Đầu tư, những năm gần đây đầu tư trực tiếp nước ngoài tại nước ta đã và đang gia tăng nhờ nỗ lực của Việt Nam trong việc phát triển các khu công nghiệp (KCN) và thu hút các doanh nghiệp nước ngoài trong những năm gần đây. Tuy nhiên, môi trường sống nghèo nàn của công nhân KCN là một trở ngại đối với các doanh nghiệp sản xuất trong các khu công nghiệp trong việc giữ chân người lao động có tay nghề cao nhờ các hợp đồng lao động dài hạn và tạo điều kiện nhà ở ổn định. Sự đình trệ trong việc cải thiện môi trường sống với kết quả là công nhân thường xuyên bỏ việc có thể ảnh hưởng tới môi trường việc làm và quá trình đào tạo lao động lành nghề, và làm giảm sức cạnh tranh của Việt Nam với các quốc gia xung quanh trong vai trò là một thị trường đầu tư trực tiếp nước ngoài và gây ảnh hưởng tiêu cực tới các vấn đề xã hội như gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Mặc dù Bộ Xây dựng (BXD) Việt Nam đã quan tâm tới việc phát triển NƠXH, trong đó có nhà ở cho công nhân KCN do chính quyền địa phương và nhà đầu tư tư nhân thực hiện, bằng các giải pháp khuyến khích, tuy nhiên chính quyền địa phương vẫn chưa thực hiện được các kế hoạch phát triển nhà ở do hạn chế về nguồn vốn, và các nhà đầu tư tư nhân chỉ quan tâm tới thị trường nhà ở cho đối tượng có thu nhập từ trung bình tới cao do hiệu quả tài chính của các dự án này. Báo cáo đã đưa ra các kiến nghị về xây dựng thể chế và cơ cấu tổ chức để xúc tiến các hoạt động cải thiện môi trường sống cho công nhân KCN tại Việt Nam và tiến hành nghiên cứu phát triển nhà ở cho công nhân và mô hình đầu tư - kinh doanh nhà ở cho công nhân tại tỉnh Hưng Yên. Đỗ Phú Hải (2016), Những vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực xây dựng và thực thi chính sách công, Tạp chí Tổ chức Nhà nước. Bài viết nghiên cứu năng lực xây dựng và thực thi chính sách công trong đó phân tích về năng lực quản lý và năng lực chính trị từ đó đưa ra các tiêu chí về năng lực chính sách của đội ngũ cán bộ công chức. Nguyễn Thị Kim Anh (2018), Quản lý Nhà nước về nhà ở xã hội từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng, Luận văn Thạc sỹ, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam – Học viện Khoa học xã hội. Đề tài nghiên cứu các hoạt động về quản lý nhà ở xã hội ở nước ta hiện nay, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về nhà ở xã hội. Phân tích, đánh giá thực trạng, phương pháp, cách thức thực hiện quản lý nhà ở xã hội; nêu rõ những thành tựu và hạn chế, bất cập trong quản lý nhà nước về nhà ở xã hội ở thành phố Đà Nẵng. Đề xuất một số giải pháp để quản lý và giải quyết hiệu quả nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến. Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần cụ thể hóa Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 và Chương trình “3 có” – có nhà ở, có việc làm, có nếp sống văn minh đô thị - của Thành phố Đà Nẵng. Lê Công Chương (2019), Thực thi chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Luận văn Thạc sỹ Chính sách công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về thực thi chính sách nhà ở xã hội. Phân tích thực trạng thực thi chính sách về nhà ở xã hội hiện nay trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện thực thi chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Trung Thị Phương Thuý (2019), Quản lý kinh doanh dịch vụ cho thuê nhà chung cư trên địa bàn TP. Hà Nội, Luận văn Thạc sỹ, Đại học Thương mại. Sau quá trình nghiên cứu tài liệu, tư liệu và phân tích xử lý số liệu, luận văn đã tập trung giải quyết những vẫn đề sau: Thứ nhất, luận văn đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý kinh doanh dịch vụ cho thuê nhà. Thứ hai, tổng hợp, phân tích về thực trạng quản lý kinh doanh dịch vụ cho thuê nhà chung cư trên địa bàn Hà Nội. Từ đó đưa ra đánh giá chung và tổng hợp kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó. Đây là .