Luận văn Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VÂN THANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀ

NH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VÂN THANH THỰC

HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VŨ DUY YÊN LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan, luận văn “Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng bản thân với sự hướng dẫn của nhà khoa học Thày PGS.TS. Vũ Duy Yên. Các dữ liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc và xuất xứ rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Vân Thanh LỜI CẢM ƠN Qua thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia, em đã hoàn thành luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến nhà khoa học - Thày PGS.TS. Vũ Duy Yên đã tận tình hướng dẫn em phương pháp, cách thức nghiên cứu trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Đồng thời, em xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý đào tạo Sau đại học, các thầy cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, cán bộ công chức thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã cung cấp tài liệu, tham gia đóng góp ý kiến và tạo điều kiện tốt nhất để em nghiên cứu đề tài và hoàn thành luận văn. Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn đến cơ quan em công tác, gia đình, bạn bè, người thân đã ủng hộ, động viên, khích lệ em trong suốt thời gian qua. Em xin trân trọng cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Vân Thanh DANH MỤC CÁC BẢNG Biểu đồ 2.1 Số lượng người khuyết tật theo độ tuổi 54 Biểu đồ 2.2 Số lượng người khuyết tật theo giới tính 55 Biểu đồ 2.3 Số lượng người khuyết tật theo dạng tật 56 Biểu đồ 2.4 Trình độ chuyên môn người khuyết tật 56 Biểu đồ 2.5 Thực trạng việc làm của người khuyết tật 58 Biểu đồ 2.6 Kết quả phỏng vấn đối với NKT không có việc làm 58 Biểu đồ 2.7 Kết quả phỏng vấn đối với NKT có việc làm 59 Biểu đồ 2.8 Ý kiến của NKT về các mức độ cần thiết của tư vấn 60 việc làm Biểu đồ 2.9 Ý kiến của NKT về các mức độ cần thiết của giới 63 thiệu việc làm Biểu đồ 2.10 Ý kiến của NKT về các mức độ cần thiết của đào 66 tạo nghề Biểu đồ 2.11 Nguyên nhân người khuyết tật không vay vốn 69 DANH MỤC VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm y tế Bảo hiểm y tế CTXH Công tác xã hội HĐND Hội đồng nhân dân NKT Người khuyết tật TB&XH Thương binh và xã hội UBND Ủy ban nhân dân MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.i LỜI CẢM ƠN. ii DANH MỤC BẢNG BIỂUiii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT. iv MỞ ĐẦU. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT.12 1.1. Những vấn đề cơ bản về chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật 12 1.1.1. Khuyết tật và người khuyết tật 12 1.1.2. Chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật19 1.2. Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật. 27 1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và nguyên tắc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật…. 27 1.2.2. Những yêu cầu cơ bản trong tổ chức thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật 33 1.2.3. Quy trình thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật ……………………………………… ……………………………….38 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật 43 1.3.1. Yếu tố khách quan. 43 1.3.2. Yếu tố chủ quan.46 Tiểu kết Chương 1. 48 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT Ở THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH 49 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 49 2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên49 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 50 2.1.3. Thực trạng về người khuyết tật trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 54 2.2. Kết quả triển khai thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 60 2.2.1. Tư vấn việc làm. 60 2.2.2.Giới thiệu việc làm. 62 2.2.3. Đào tạo nghề cho người khuyết tật64 2.2.4. Hỗ trợ tự tạo việc làm 67 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 69 2.3.1. Kết quả đạt được69 2.3.2. Hạn chế, tồn tại73 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế75 Tiểu kết chương 2 78 Chương 3: GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH. 79 3.1. Quan điểm, phương hướng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 79 3.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hà Long, tỉnh Quảng Ninh 85 3.2.1. Tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, toàn xã hội, nhất là đối với các doanh nghiệp và người khuyết tật. 85 3.2.2. Nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà nước trong việc đào thực hiện chính sách đào tạo nghề, tạo việc làm cho người khuyết tật. 86 3.2.3. Giải pháp kinh tế88 3.2.4. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban, ngành từ tỉnh đến cơ sở, UBND các địa phương nhằm tăng cơ hội đào tạo nghề, tạo việc làm cho NKT ………………. 89 3.2.5. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật ở thành phố Hạ Long 91 3.3. Một số khuyến nghị chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 92 3.3.1. Đối với Nhà nước… 92 3.3.2. Đối với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội 92 3.3.3. Đối với UBND tỉnh Quảng Ninh và UBND thành phố Hạ Long 93 3.3.4. Đối với bản thân người khuyết tật 94 Tiểu kết chương 3 96 KẾT LUẬN 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 99 PHỤ LỤC 104 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Việc làm là chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, hướng đến mục tiêu việc làm bền vững và tạo cơ hội bình đẳng cho mọi người trong xã hội. Giải quyết việc làm cũng là tiền đề sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực đáp ứng thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập. Chính sách giải quyết việc làm cho người lao động khuyết tật không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Không may mắn như người bình thường, người khuyết tật (NKT) chịu nhiều thiệt thòi trong cuộc sống, đặc biệt là trong việc tìm kiếm và duy trì việc làm. Khi người lao động khuyết tật được tạo điều kiện cơ hội tiếp cận việc làm họ sẽ có thêm tự tin để cống hiến những năng lực của mình cho xã hội. Thông qua chính sách, giúp người lao động khuyết tật tạo ra của cải vật chất cho xã hội, có thu nhập nuôi sống bản thân, phụ giúp gia đình; qua đó, giúp NKT hòa nhập hơn với cộng đồng xã hội và được mọi người chấp nhận. Có rất nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khiến NKT ít cơ hội tìm được việc làm; trong đó, nguyên nhân chủ quan trước hết là do trình độ văn hóa của NKT còn thấp, đáp ứng yêu cầu về thể lực còn hạn chế. Trong khi đó, muốn có nghề, có việc làm thì phải có trình độ văn hóa nhất định. Hơn nữa, trong quá trình tiếp cận cơ hội học nghề, tìm việc làm NKT cũng gặp nhiều khó khăn, thiếu thông tin về học nghề, việc làm; tuy nhiên, về phía nhà nước cần có những chính sách phù hợp, tạo điều kiện cho những đối tượng này hòa nhập xã hội và tạo cơ hội có việc làm bởi các chính sách khác nhau, từ đào tạo nghề đến tạo cơ hội tìm việc; quy định những ngành nghề nhất định cần tiếp nhận những NKT có khả năng lao động thích ứng. Những năm qua tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều chính sách ưu tiên hỗ trợ dạy nghề, tạo việc làm cho NKT. Cùng với việc đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế - xã hội, Đảng bộ, chính quyền tỉnh Quảng Ninh luôn quan tâm, gắn nhiệm vụ thực hiện chính sách việc làm cho NKT. Hàng năm, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo các cơ quan, tổ chức trên địa bàn Tỉnh triển khai cụ thể, lồng ghép công tác NKT vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của từng tổ chức, doanh nghiệp nhằm đảm bảo nghĩa vụ và quyền lợi của NKT được tham gia lao động, đóng góp cho gia đình và xã hội phát triển; Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về NKT; đồng thời, phòng, chống phân biệt đối xử đối với NKT trong việc tạo điều kiện cho họ có cơ hội được học tập, được tiếp nhận vào các tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn thành phố; ban hành và thực hiện các chính sách trợ giúp, giải quyết việc làm cho NKT. Tuy nhiên, thực tế NKT vẫn rất khó tiếp cận cơ hội học nghề, tìm việc làm bởi còn nhiều rào cản. Theo số liệu thống kê của Phòng Lao động Thương binh và Xã hội, tính đến năm 2019 thành phố Hạ Long có 3.358 NKT, chiếm tỷ lệ 1,22% dân số. Số NKT trong độ tuổi còn khả năng lao động là 1.077 người, chiếm tỷ lệ 32,1% trên tổng số NKT. Tỷ lệ NKT học nghề, học văn hóa và có việc làm trên địa bàn Thành phố còn thấp. NKT chủ yếu là phụ việc gia đình, việc làm bấp bênh hoặc không có việc làm. Trong thời gian tới, nhu cầu việc làm của NKT ngày càng nhiều, đòi hỏi chính quyền thành phố Hạ Long cần có nhiều biện pháp thực hiện chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm cho NKT, giúp NKT ổn định cuộc sống. Từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì nguyên nhân gốc rễ dẫn đến sự nghèo đói và tình trạng bị phân biệt đối xử đối với NKT chính là việc từ chối các cơ hội việc làm công bằng, thiếu các chính sách ưu tiên cụ thể đối với nhóm NKT. Cho đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế đề cập đến vấn đề chính sách tạo việc làm cho NKT. - Các nghiên cứu về chính sách công, chính sách giải quyết việc làm: Tác phẩm Đại cương về chính sách công (2013) do tác giả Nguyễn Hữu Hải và tác giả Lê Văn Hòa đồng chủ biên, Nxb Chính trị Quốc gia đã phân tích vai trò, những điều kiện và các nhân tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách công; đặc biệt, các tác giả nhấn mạnh đến những điều kiện liên quan đến bản thân chính sách công như để thực thi chính sách công thành công thì chính sách công phải có mục tiêu rõ ràng, chính xác; thiết kế chính sách phải tính đến tất cả các tác động chủ định và không chủ định…[24]; Tác giả Nguyễn Hữu Hải (2014) với tác phẩm “Chính sách công và những vấn đề cơ bản”, Nxb Chính trị Quốc gia, đã phân tích những yêu cầu, các hình thức, phương pháp tổ chức thực thi chính sách công, đó là: phương pháp hành chính, phương pháp kinh tế, phương pháp giáo dục, thuyết phục và phương pháp kết hợp trong thực thi chính sách công [25]; Tác phẩm “Quản lý thực thi chính sách công theo kết quả” của tác giả Lê Văn Hòa (2016), Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật đã làm rõ bản chất của quản lý theo kết quả, bản chất của thực thi chính sách công; các yếu tố cấu thành quản lý thực thi theo kết quả, đánh giá thực trạng quản lý thực thi chính sách công ở Việt Nam; từ đó, đề xuất áp dụng quản lý thực thi chính sách công theo kết quả ở Việt Nam nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả, trách nhiệm giải trình trong thực thi chính sách công [26]. Tác giả Nguyễn Hữu Dũng, Trần Hữu Trung (chủ biên) nghiên cứu về: “Chính sách giải quyết việc làm ở Việt Nam”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997 đã trình bày tổng quát về phương pháp luận và phương pháp tiếp cận chính sách việc làm làm rõ thực trạng vấn đề việc làm ở Việt Nam hiện nay; từ đó khuyến nghị định hướng một số chính sách cụ thể về việc làm trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nghiên cứu “Việc làm và chính sách tạo viêc làm ở Hải Dương hiện nay”, luận văn thạc sĩ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Bùi Thị Thúy (2005) đã đưa ra những vấn đề lý luận về lao động, việc làm, quan niệm về việc làm và những nhân tố ảnh hưởng tới tạo việc làm; tác giả phân tích thưc trạng tạo việc làm ở Hải Dương, chỉ ra xu hướng tạo việc làm ở Hải Dương trong thời gian tiếp theo. Trong luận án tiến sĩ “Tạo việc làm thông qua khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống”, tác giả Trần Văn Luận (2014) cho rằng giải quyết việc làm cho lao động nông nghiệp bằng việc khôi phục và phát triển các làng nghề truyền thống thông qua các chính sách cụ thể là một phương hướng chiến lược có ý nghĩa cả về kinh tế, văn hoá và xã hội. Nghiên cứu của tác giả đã có những điểm mới, là việc đề xuất các chính sách và áp dụng những chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề truyền thống ngay tại địa bàn nghiên cứu để tạo việc làm cho lao động nông thôn, vừa giải quyết được vấn đề việc làm, vừa bảo tồn và phát huy được nghề truyền thống, lưu giữ được nét văn hóa dân tộc, đây sẽ là một hướng đi rất hiệu quả và thiết thực trong hoạt động tạo dựng việc làm cho người khuyết tật gắn với môi trường kinh tế tại địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế bền vững của địa phương [28]. Nghiên cứu "Đánh giá hiệu quả và tác động của chính sách dạy nghề, giải quyết việc làm cho lao động vùng dân tộc từ đổi mới đến nay", mã số: CTDT.26.17/16-20 thuộc Chương trình: Khoa học và công nghệ cấp quốc gia giai đoạn 2016-2020 “Những vấn đề cơ bản và cấp bách về dân tộc thiểu số và chính sách dân tộc ở Việt Nam đến năm 2030” do Trường Đại học Kinh tế Quốc dân là cơ quan chủ trì, GS.TS. Mai Ngọc Cường làm chủ nhiệm đã nghiên cứu sâu và có đề xuất khung giám sát, đánh giá chính sách dạy nghề, giải quyết việc làm nói chung, cho lao động vùng dân tộc nói riêng; Đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống chính sách dạy nghề cho lao động vùng dân tộc; Đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách giải quyết việc làm cho lao động vùng dân tộc. - Các nghiên cứu về chính sách giải quyết việc làm cho NKT: .