Luận văn Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỖ THỊ NGỌC ANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN NÔNG THÔN Ở HUYỆN T

HẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐỖ THỊ NGỌC ANH TH�

�C HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN HỮU HẢI LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong đề tài này được thu thập và sử dụng một cách trung thực. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này không sao chép của bất cứ luận văn nào và cũng chưa được trình bày hay công bố ở bất cứ công trình nghiên cứu nào khác trước đây. Học viên Đỗ Thị Ngọc Anh LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ. Em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến PGS.TS Nguyễn Hữu Hải đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em hoàn thành luận văn này. Em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý thầy cô trong chuyên ngành Chính sách công và khoa sau đại học Đại học – Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn. Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh. Học viên Đỗ Thị Ngọc Anh DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung đầy đủ CNH-HĐH Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa CTMT Chương trình mục tiêu ĐTN Đào tạo nghề GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDNN&GDTX Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên KT-XH Kinh tế xã hội LĐNT Lao động nông thôn LĐ-TB&XH Lao động thương binh và xã hội ngân hàng Chính sách xã hội Ngân hàng chính sách xã hội NN Nông nghiệp NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NXB Nhà xuất bản TB&XH Thương binh và xã hội TNNT Thanh niên nông thôn THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TTTT Thông tin truyền thông TW Trung ương MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC VIẾT TẮT MỤC LỤC MỞ ĐẦU.1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN NÔNG THÔN 11 1.1. Tầm quan trọng của đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn.11 1.1.1. Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế nông thôn. 11 1.1.2. Sự cần thiết phải đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn. 13 1.1.3. Khó khăn, thách thức trong đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn 15 1.2.Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn17 1.2.1. Chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn 17 1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn. 31 1.3. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước và bài học tham khảo cho huyện Thạch Thất trong thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn. 35 Tiểu kết Chương 1. 41 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 42 2.1. Thực trạng về công tác đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn trên địa bàn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 42 2.1.1. Khái quát chung về tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 42 2.1.2. Thực trạng về lực lượng thanh niên nông thôn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 47 2.2. Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên ở nông thôn huyện Thạch Thất. 50 2.2.1. Thực hiện xây dựng kế hoạch, triển khai thực thi chính sách. 50 2.2.2. Thực hiện tuyên truyền vận động51 2.2.3. Thực tế phối hợp thực hiện giữa các cấp, các ngành, các chủ thể.52 2.2.4. Thực tế kiểm tra, đôn đốc thực hiện55 2.3. Đánh giá tình hình thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn tại huyện Thạch Thất trong thời gian qua 55 2.3.1. Đánh giá vai trò của các chủ thể trong thực hiện chính sách 55 2.3.2. Về những kết quả chính trong thực hiện chính sách. 57 2.3.3. Tồn tại, hạn chế trong thực hiện chính sách61 2.3.4. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế trong thực hiện chính sách.63 Tiểu kết Chương 2. 65 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.66 3.1. Định hướng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 66 3.1.1. Quan điểm hoàn thiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn 66 3.1.2. Quan điểm huy động các nguồn lực đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn 67 3.1.3. Quan điểm đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm. 68 3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ tiếp tục thực hiện chính sách đào tạo và đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 69 3.3. Giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội thời gian tới. 71 3.3.1. Đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm sau đào tạo 71 3.3.2. Nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền và thanh niên về học nghề. 72 3.3.3. Các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở Huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội. 74 3.4. Kiến nghị 79 Tiểu kết Chương 3. 81 KẾT LUẬN. 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 84 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở mỗi quốc gia, thanh niên luôn là lực lượng dân số quan trọng cấu thành nên lực lượng lao động chủ yếu của nền kinh tế, là nhóm xã hội giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của quốc gia. Theo số liệu thống kê, hiện nay thanh niên chiếm tỷ lệ khá cao trong lực lượng lao động xã hội, là tiềm năng vô cùng to lớn cho sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng nhanh chóng số người đến tuổi lao động, vấn đề đào tạo nghề cho thanh niên, đặc biệt là các thanh niên ở nông thôn ngày càng trở nên khó khăn hơn. Hàng năm có hàng triệu thanh niên cần việc làm, bao gồm số thanh niên mới bước sang độ tuổi lao động, học sinh thôi học, công nhân dôi ra từ những xí nghiệp làm ăn thua lỗ, bộ đội xuất ngũ, thanh niên xung phong, lao động từ nước ngoài về nước. chính vì vậy đòi hỏi Nhà nước phải quan tâm đặc biệt và có chính sách đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho thanh niên. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách trong lĩnh vực dạy nghề, giải quyết việc làm cho lao động ở độ tuổi thanh niên. Tuy nhiên, việc làm cho thanh niên nông thôn vẫn trong tình trạng thiếu ổn định, thất nghiệp có chiều hướng gia tăng, là một trong những nguyên nhân nảy sinh nhiều tiêu cực, hệ lụy cho xã hội. Xác định công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho thanh niên là một trong 4 chủ trương của phong trào “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”, trong những năm qua, các cấp bộ Đoàn đã luôn chú trọng hoạt động dạy nghề, hướng nghiệp, tạo điều kiện cho đoàn viên thanh niên tiếp cận được mô hình kinh tế hiệu quả, góp phần tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo. Cùng với đó, phối hợp với các đơn vị tổ chức dạy nghề cho thanh niên nông thôn ở các vùng khác nhau: vùng có đất giải toả làm khu công nghiệp, dân tộc thiểu số, bộ đội xuất ngũ, thanh niên xung phong, người sau khi cải tạo trở về địa phương. Đồng thời, các cấp bộ đoàn tích cực tuyên truyền nâng cao nhận thức cho thanh niên về nghề nghiệp, việc làm; chủ động phối hợp với các ngành liên quan tổ chức các hoạt động “Thanh niên với nghề nghiệp”, “Giúp bạn chọn nghề”, “Thắp sáng ước mơ”,. mở lớp tập huấn, trao đổi kinh nghiệm ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, kinh doanh, nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành sản phẩm, bảo vệ môi trường. Thạch Thất là một huyện của Hà Nội, có vị trí địa lý thuận lợi, nơi hội tụ nhiều tiềm năng về các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và cũng là nơi tập trung nhiều làng nghề thủ công. Với đặc thù là vùng sản xuất, những năm gần đây, các làng nghề ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội phát triển rất mạnh mẽ, thu hút một lực lượng lao động lớn, không chỉ của huyện mà còn từ các địa phương về làm việc. Huyện Thạch Thất cũng đã có nhiều chủ trương, chính sách ĐTN cho TNNT trên địa bàn huyện, hoạt động ĐTN cho TNNT trên địa bàn huyện đã có những kết quả nhất định. Tuy nhiên, trong quá trình ĐTN cho TNNT trong địa bàn huyện, bên cạnh những kết quả đạt được còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc từ nhiều vấn đề nảy sinh: từ việc quản lý, đội ngũ những người thực hiện, xây dựng chương trình, mô hình đào tạo, đến chọn ngành nghề gì, đối tượng đào tạo, kết quả đào tạo, đầu ra cho ĐTN,… Do vậy, việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng của quá trình thực hiện chính sách ĐTN ở huyện Thạch Thất để thấy được những mặt tích cực và hạn chế trong công tác thực hiện chính sách của huyện; từ đó rút ra những bài học và đề xuất những giải pháp sẽ có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thực hiện các mục tiêu giải quyết việc làm cũng như phát triển kinh tế - xã hội của huyện cũng như yêu cầu về trình độ của lực lượng lao động trên địa bàn huyện Thạch Thất. Xuất phát từ những lý do trên đây, tác giả đã chọn : "Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội" làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Kể từ khi đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn và các văn bản hướng dẫn thực hiện đề án được ban hành, công tác đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn được các cấp, các ngành từ TW đến địa phương, nhất là các cấp chính quyền ở địa phương quan tâm; đã có nhiều bài báo, nhiều hội thảo, một số luận án Tiến sỹ, Thạc sỹ bàn về vấn đề đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn, qua đó đã giúp cho chúng ta có cái nhìn đầy đủ và đa chiều hơn về công tác này. Những năm vừa qua đã có các công trình nghiên cứu và nhiều bài viết nhằm tìm hiểu thực trạng công tác đào tạo nghề nói chung, đào tạo nghề cho LĐNT nói riêng như: - Bộ trưởng Bộ Lao động-TB&XH Đào Ngọc Dung (12/4/2018): “Có nghề nông dân mới thoát nghèo bền vững”, Báo Dân trí - Thứ trưởng Bộ Lao động - TB&XH Lê Quân (28/7/2018): “Đào tạo nghề phải gắn với doanh nghiệp”, Báo Lao động. - TS. Nguyễn Văn Đại (2012): “Đào tạo nghề cho LĐNT vùng đồng bằng Sông Hồng trong thời kỳ CNH-HĐH”, luận án tiến sĩ Kinh tế nông nghiệp, trường Đại học Kinh tế quốc dân, đã chỉ rõ sự cần thiết phải đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn, nội dung và các hình thức đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn. - TS. Nguyễn Bá Ngọc, KS. Trần Văn Hoan (chủ biên), "Toàn cầu hoá: cơ hội và thách thức đối với lao động Việt Nam", NXB Lao động - xã hội, Hà Nội 2002. Các tác giả đã trình bày tổng quan tác động của toàn cầu hoá đến lao động và các vấn đề xã hội của Việt Nam, những xu hướng vận động của nguồn nhân lực, lao động và việc làm Việt Nam dưới tác động của toàn cầu hoá kinh tế, phân tích những cơ hội và thách thức đối với lao động Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế. Từ đó, đề ra các giải pháp đối với lao động Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá kinh tế. - TS. Nguyễn Thị Lan Hương: "Thị trường lao động Việt Nam: Định hướng và phát triển", NXB Lao động - xã hội, Hà Nội, 2002. Tác giả đi từ việc phân tích các luận cứ cơ bản định hướng phát triển thị trường lao động Việt Nam, sự hình thành và phát triển của thị trường lao động Việt Nam. Từ đó đề xuất các giải pháp định hướng phát triển thị trường lao động Việt Nam giai đoạn 2001- 2010. - Cuốn “Nguồn nhân lực nông thôn ngoại thành trong quá trình đô thị hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Nguyễn Tiệp đã nêu những vấn đề về những đặc trưng cơ bản của nguồn lực nông thôn trong quá trình đô thị hóa tác động chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn. Dòng lao động di chuyển từ nông thôn ra thành thị bao gồm có lao động nhập cư và sinh sống làm việc tại các tỉnh và lao động nông thôn đến tỉnh làm việc mang tính thời vụ. Các chính sách hỗ trợ hoặc phát triển hệ thống tín dụng ưu đãi cho đào tạo nhân lực nông nghiệp nông thôn từ nhà nước còn hạn chế. - Nhóm công trình nghiên cứu về chính sách đào tạo nghề: Nguyễn Chí Trường (2012), Luận án tiến sĩ "Phân tích các yếu tố ảnh hướng đến công tác dạy nghề Việt Nam: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giai đoạn 2013 - 2020” chuyên ngành Quản trị kinh doanh Trường Đại học Nông lâm. Đại học Thái Nguyên. Luận án đã xác định và phân tích các yếu tố có ảnh hưởng đến chất lượng dạy nghề gồm: đặc tính cá nhân; trình độ giáo viên dạy nghề; Cơ sở vật chất giảng dạy. Năng lực quản lý; Cơ hội việc làm: Thông tin thị trường lao động: Hỗ trợ chính sách về dạy nghề. Trên cơ sở đó, luận án cũng đề xuất các giải pháp. chiến lược nhằm nâng cao chất lượng dạy nghề góp phần tăng năng xuất lao động và nâng cao năng lực cạnh tranh của đất nước gồm các giải pháp, chiến lược như: nâng cao năng lực giáo viên cán bộ quản lý dạy nghề, nâng cao năng lực quản lý về dạy nghề, tăng cường cơ sở vật chất dạy nghề, hỗ trợ cơ hội việc làm; tăng cường thông tin thị trường lao động và chính sách phát triển dạy nghề; nâng cao chất lượng phát triển các bộ tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia (NOSS), nâng cao năng lực hệ thống đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia. Mặt khác, luận án đã phân tích những mô hình điển hình, các kinh nghiệm hay của một số nước phát triển có mô hình dạy nghề hiện đại đáp ứng hiệu quả nhu cầu của ngành công nghiệp trên thế giới và đề xuất mô hình mới nhằm gắn kết dạy nghề với thực tiễn ngành công nghiệp cho Việt Nam, gồm: mô hình trường trung học đào tạo nghề cao cấp; mô hình Cơ quan quản lý đánh giá kỹ năng nghề quốc gia (NSTMA), mô hình Hội đồng nghề, khung trình độ quốc gia, đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật liên quan như luật lao động, luật dạy nghề, đề xuất thông qua luật việc làm liên quan đến các quy định quyền hạn, trách nhiệm của người lao động được cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia, đặc biệt là quy định vể thang bảng lương, quyền hạn, trách nhiệm của bên sử dụng lao động đối với người được cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước đối với người lao động và người sử dụng lao động có chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia. Ngô Phan Anh Tuấn (2012) Luận án Tiến sỹ “Đảm bảo chất lượng đào tạo của trung tâm dạy nghề công lập vùng Đông Nam Bộ " chuyên ngành Quản lý giáo dục. Luận án đã đưa ra được những đánh giá khách quan về thực trạng, chỉ rõ những ưu điểm, hạn chế và đề xuất được các giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo, nhằm duy trì và từng bước nâng cao chất lượng đào tạo ở trung tâm dạy nghề công lập vùng Đông Nam bộ. Bước đầu khẳng định được tính đúng đắn của giả thuyết khoa học: “Đảm bảo chất lượng là cấp độ quản lí chất lượng phù hợp với các trung tâm dạy nghề công lập. Nếu đánh giá đúng thực trạng và triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp theo một hệ thống đảm bảo chất lượng đào tạo phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ thể của trung tâm dạy nghề công lập thì sẽ duy trì và từng bước nâng cao được chất lượng đào tạo ở các trung tâm dạy nghề công lập vùng Đông Nam Bộ”. Về mặt lí luận: Luận án đã tiếp cận quan điểm đảm bảo chất lượng đào tạo ở các trung tâm dạy nghề công lập theo quá trình: Đầu vào - Quá trình đào tạo - Đầu ra, phù hợp với đặc thù đào tạo nhân lực trong nền kinh tế thị trường. Phân tích được các cấp độ quản lí chất lượng, từ đó lựa chọn cấp độ quản lí chất lượng và thiết lập được hệ thống đảm bảo chất lượng đào tạo phù hợp với đặc thù và điều kiện của trung tâm dạy nghề công lập; Lựa chọn được các tiêu chuẩn, tiêu chí để đo kết quả cho việc thực hiện và có thể kiểm định được khi cần thiết. Nếu được áp dụng vào thực tiễn sẽ hiện thực hóa việc công khai và minh bạch trong quản lí chất lượng đào tạo ở các trung tâm dạy nghề công lập hiện nay. Về mặt thực tiễn: Luận án đã phân tích và đánh giá một cách khách quan thực trạng đảm bảo chất lượng đào tạo, chỉ rõ những tồn tại, nguyên nhân làm cho đảm bảo chất lượng ở các trung tâm dạy nghề công lập vùng Đông Nam Bộ còn hạn chế. Đào Thị Phương Nga, luận văn “Tăng cường sự liên kết giữa trường dạy nghề với các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc giang nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề” chuyên ngành Quản trị kinh doanh của Đại học Nông nghiệp Hà Nội (2008). Những bài báo, công trình nghiên cứu trên đã cung cấp một cái nhìn tổng thể về thực trạng công tác đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn, thực trạng về việc làm và giải quyết việc làm, cũng như thực trạng về thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn hiện nay. Các bài báo, công trình này hầu hết đã chỉ ra được các tồn tại, hạn chế trong công tác đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn như: Công tác đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn ở nước ta vừa qua chưa được quan tâm đúng mức; nhiều cơ quan, bộ ngành, nhiều địa phương và xã hội nhận thức chưa đầy đủ về công tác đào tạo nghề, trong đó có đào tạo nghề cho thanh niên .