Luận văn Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN ĐỨC MẠNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI BỀN VỮNG TRÊN ĐỊ

A BÀN HUYỆN XUÂN TRƯỜNG, TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN Đ�

�C MẠNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN XUÂN TRƯỜNG, TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHÙNG VĂN HIỀN LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Trần Đức Mạnh LỜI CẢM ƠN Sau 2 năm học tập, tôi đã hoàn thành chương trình đào tạo cao học chuyên ngành Quản lý công. Tôi đã tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định”, trong quá trình học tập, nghiên cứu và viết luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy, cô giáo giảng dạy chương trình cao học chuyên ngành Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Phùng Văn Hiền người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh đạo Văn phòng Huyện ủy, Văn phòng HĐND - UBND huyện Xuân Trường, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Thống kê huyện Xuân Trường và các xã trên địa bàn huyện Xuân Trường đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, cộng tác để giúp tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan chủ quản, gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này./. Hà Nội, ngày 30 tháng 12 năm 2019 Tác giả Trần Đức Mạnh DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCĐ Ban chỉ đạo BCH Ban Chấp hành CDCCKT Chuyển dịch cơ cấu kinh tế CHQS Chỉ huy quân sự CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CN-DV Công nghiệp - dịch vụ CN-TTCN Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp CTMTQG Chương trình mục tiêu quốc gia DN Doanh nghiệp GTNT Giao thông nông thôn HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp Tác xã KT-XH Kinh tế xã hội MTTQ Mặt trận Tổ quốc NN& PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NNNDNT Nông nghiệp, nông dân, nông thôn NNTS Nông nghiệp thủy sản NSNN Ngân sách Nhà nước NT Nông thôn PT Phát triển SX NN Sản xuất nông nghiệp SXKDDVNN Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp TDP Tổ dân phố TCT Tổ công tác THCS Trung học cơ sở TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân XDNTM Xây dựng nông thôn mới MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU.1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI BỀN VỮNG.9 1.1. Những vấn đề chung của quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững9 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 9 1.1.1.1. Khái niệm quản lý.9 1.1.1.2. Khái niệm về quản lý nhà nước 10 1.1.1.3. Khái niệm về nông thôn và nông thôn mới.10 1.1.1.4. Khái niệm quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới 11 1.1.1.5. Khái niệm QLNN về xây dựng nông thôn mới bền vững12 1.1.2. Sự cần thiết phải xây dựng nông thôn mới. 12 1.1.3. Quan điểm, mục tiêu của xây dựng nông thôn mới13 1.1.4. Đặc trưng, nguyên tắc của xây dựng nông thôn mới. 14 1.1.5. Nội dung xây dựng nông thôn mới 16 1.2. Nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững. 23 1.2.1. Hoạch định chiến lược, quy hoạch xây dựng nông thôn mới 23 1.2.2. Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quản lý nhà nước và chính sách về xây dựng nông thôn mới. 24 1.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về XD NTM. 25 1.2. 4. Tổ chức chỉ đạo thực hiện các nội dung XD NTM27 1.2.5. Kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm 30 1.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững31 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững32 1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững ở một số địa phương trong tỉnh và những bài học rút ra cho huyện Xuân Trường 35 TIỂU KẾT CHƯƠNG 143 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN XUÂN TRƯỜNG, TỈNH NAM ĐỊNH. 44 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Xuân Trường.44 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.44 2.1.2. Điều kiện kinh tế - Xã hội 45 2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường trong thời gian qua47 2.2.1. Những thuận lợi, khó khăn trong quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới 47 2.2.2. Thực hiện quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Xuân Trường trong thời gian qua 49 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. 59 2.3.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân. 59 2.3.2. Những yếu kém, hạn chế và nguyên nhân 76 TIỂU KẾT CHƯƠNG 279 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN XUÂN TRƯỜNG, TỈNH NAM ĐỊNH ĐẾN NĂM 2020 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO 80 3.1. Chủ trương, quan điểm của tỉnh Nam Định về xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 và những năm tiếp theo 80 3.1.1 Chủ trương, quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ. 80 3.1.2. Các nội dung thi đua 84 3.2. Phương hướng, mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định đến năm 2020 và những năm tiếp theo85 3.2.2. Mục tiêu 86 3.2.3. Nâng cao chất lượng các tiêu chí theo hướng bền vững 87 3.3. Các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu của quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định đến năm 2020 và những năm tiếp theo 98 3.3.1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, phát huy cao sự tham gia tích cực, chủ động của nhân dân và sự quan tâm của toàn xã hội. 98 3.3.2. Đẩy mạnh thực hiện các nội dung xây dựng NTM bền vững 98 3.3.3. Tăng cường công tác lãnh đạo, điều hành, đôn đốc, kiểm tra, giám sát .100 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3103 KẾT LUẬN 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. 105 DANH MỤC CÁC BIỂU Biểu 2.1: Danh sách các xã đạt chuẩn nông thôn mới 60 Biểu 2.2: Biểu tổng hợp thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo huyện Xuân Trường 66 Biểu 2.3: Lao động và tỷ lệ lao động có việc làm của huyện Xuân Trường 67 Biểu 2.4: Kết quả thực hiện các tiêu chí nông thôn mới 73 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nông thôn là địa bàn chiến lược, là cơ sở và lực lượng để phát triển kinh tế xã hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái, những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều Chỉ thị, Nghị quyết về phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Trực tiếp và toàn diện nhất là Nghị quyết số 26-NQ/TW, Hội nghị Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn với quan điểm: cần có bước phát triển mới về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, trong đó chú trọng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của cư dân nông thôn; xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại hóa, bền vững; xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội (KT-XH) hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, xã hội Nông thôn ổn định; xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nông và đội ngũ trí thức thành nền tảng bền vững, bảo đảm thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng XHCN. Xây dựng nông thôn mới (NTM) chính là giải pháp quan trọng thiết thực nhằm cụ thể hóa mục tiêu Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7, BCH TW khóa X đã đề ra, tạo động lực quan trọng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân nông thôn. Nông thôn mới có thể khái quát theo 5 nội dung cơ bản là: Làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại; sản xuất phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa; đời sống vật chất và tinh thần của nông dân, nông thôn ngày càng cao; bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn; xã hội nông thôn an ninh tốt, quản lý dân chủ. Chính phủ đã ban hành Quyết định 800/QĐ-TTg, ngày 04/6/2010 về Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, giai đoạn 2010 – 2020, nêu rõ 19 tiêu chí và 7 nhóm giải pháp. Có thể nói, đây là một chương trình trọng tâm, xuyên suốt của Nghị quyết 26-NQ/TW, là chương trình khung, tổng thể phát triển nông thôn đang triển khai ở địa bàn nông thôn trên phạm vi cả nước. Chính vì vậy thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới sẽ không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho cư dân nông thôn mà còn có ý nghĩa rất lớn đối với sự nghiệp phát triển kinh tế, chính trị, xã hội chung trong cả nước. Xuân Trường là huyện nằm ở phía Đông Nam tỉnh Nam Định, cách trung tâm thành phố Nam Định khoảng 30 km. Diện tích đất tự nhiên 116,1 km2 , được bao bọc bởi sông Hồng, sông Ninh Cơ, sông Sò; dân số trên 19 vạn người, với mật độ trung bình trên 1.600 người/km2. Thời gian qua chương trình MTQG XDNTM trên địa bàn huyện đã được cấp ủy, chính quyền các cấp từ huyện đến cơ sở triển khai nghiêm túc, kịp thời, huy động được cả hệ thống chính trị tham gia vào phong trào Toàn dân chung sức XD NTM, góp phần làm cho bộ mặt nông thôn có sự chuyển biến rõ nét. Đến năm 2017 huyện Xuân Trường được Thủ Tướng Chính phủ công nhận huyện đạt chuẩn NTM với 19/19 xã đạt xã NTM. Tuy nhiên, quá trình triển khai XD NTM trên địa bàn huyện vẫn còn có những khó khăn cả về cơ chế chính sách, nguồn lực đầu tư, về nhận thức của đội ngũ cán bộ có lúc, có nơi chưa thật đầy đủ và chưa mang tính bền vững, ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho cư dân nông thôn. Xuất phát từ thực tiễn: Vấn đề cốt lõi của XD NTM chính là nâng cao thu nhập, mức sống của cư dân nông thôn, tạo sự hài lòng của người dân đối với sự quản lý, điều hành của chính quyền Nhà nước các cấp. Song phải xác định: XD NTM là nhiệm vụ lâu dài, không thể nhanh chóng hoàn thành trong ngày một ngày hai, và XD NTM cũng chưa kết thúc khi các địa phương hoàn thành các tiêu chí đề ra mà cần tiếp tục duy trì và nâng cao hơn chất lượng các tiêu chí đã đạt được. Chính vì vậy, cần phải có những nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực tiễn, tìm giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn nông thôn cả nước nói chung cũng như ở huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định nói riêng nhằm mở ra triển vọng mới trên lộ trình xây dựng môi trường sống tốt đẹp hơn cho cộng đồng. Từ những lý do trên đây, và qua kinh nghiệm từ thực tiễn, đề tài “Quản lý nhà nước về XD NTM bền vững trên địa bàn huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định” được tác giả lựa chọn làm Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Khi đặt vấn đề nghiên cứu đề tài này, tác giả đã được tiếp cận với một số công trình khoa học của các nhà khoa học có liên quan đến đề tài ở những góc độ khác nhau, tiêu biểu là một số công trình sau: 2.1. Những công trình nghiên cứu về xây dựng nông thôn mới Cuốn sách “Quy hoạch xây dựng nông thôn mới” (2014), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật và Nhà xuất bản Xây dựng đã đưa ra phương pháp quy hoạch xây dựng xã, cụm xã, thiết kế quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn, phát triển kết cấu hạ tầng, vệ sinh môi trường, tổ chức thiết kế quy hoạch xây dựng và quản lý điểm dân cư. Tài liệu Hội thảo “Mô hình bộ máy tổ chức triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025” (2019) của Bộ Nội vụ- Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề cập đến nhiều nội dung trong công tác xây dựng nông thôn mới, chủ yếu tập trung rà soát, đánh giá về vị trí, vai trò, chức năng và hiệu quả bộ máy tham mưu, giúp việc về công tác xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 – 2020; đề xuất mô hình tổ chức bộ máy chỉ đạo xây dựng nông thôn mới giai đoạn sau năm 2020; đánh giá hiệu qủa hoạt động của việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn; đề xuất tiêu chí về chỉ đạo xây dựng nông thôn mới cấp huyện và cấp xã; tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan để kiểm tra, giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới theo quy định. Bên cạnh đó, còn có những tồn tại, hạn chế như: bộ máy quản lý nhà nước về nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới còn nhiều bất cập, thiếu thống nhất, thông suốt. Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành còn yếu. Việc quản lý theo pháp luật nhiều nơi còn lúng túng, hiệu quả thấp, có nơi để xảy ra tiêu cực. Ở một số địa phương, cấp ủy, chính quyền chưa nhận thức đầy đủ và chưa chủ động triển khai thực hiện các nội dung của Chương trình nên kết quả đạt được ở mức độ thấp. Đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ các đoàn thể quần chúng chưa đáp ứng yêu cầu của xây dựng nông thôn mới. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội ở một số địa phương còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Bài viết “Nông dân – Chủ thể quan trọng nhất trong quá trình xây dựng nông thôn mới” của tác giả Đỗ Văn Quân và Nguyễn Tiến Toàn đăng trên Kỷ yếu hội thảo “Tăng cường sự tham gia của người dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở An Giang”. Bài viết phát họa vai trò của người nông dân – chủ thể quan trọng nhất của quá trình xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam. Đồng thời, các tác giả cũng đưa ra một số kết luận và giải pháp nhằm phát huy vai trò chủ thể của người nông dân tham gia xây dựng nông thôn mới. Tác giả Phạm Xuân Phú có bài viết đăng trên Kỷ yếu hội thảo “Tăng cường sự tham gia của người dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở An Giang”. Bài viết “Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về xây dựng nông thôn mới và vai trò tham gia của người dân – Bài học rút ra cho Việt Nam”. Bài biết đưa ra một số kinh nghiệm phát triển nông thôn ở các nước: Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc, Trung Quốc và Đức. Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm, hướng đi cho Việt Nam trong bối cảnh các địa phương đang ra sức thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới theo 19 tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. 2.2. Những công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới Đề tài “Thực trạng XD NTM và những vấn đề đặt ra đối với quản lý nhà nước” của TS. Hoàng Sỹ Kim – Khoa Quản lý nhà nước về đô thị và nông thôn, Học viện Hành chính Quốc gia, trong đó chú trọng phân tích làm rõ thực trạng quá trình XD NTM ở Việt Nam từ năm 2012, tìm ra được các nhóm giải pháp cụ thể đối với quản lý nhà nước về nông thôn mới. Đề tài “Vai trò của chính quyền xã trong XD NTM ở Thái Nguyên” của Ngô Thị Vân Anh, Luận văn thạc sĩ Hành chính công năm 2015, đề cập đến vai trò của chính quyền cấp xã trong chỉ đạo chương trình XD NTM. .