Luận văn Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HẢI YẾN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HẢI YẾN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA

QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐỖ THỊ KIM TIÊN LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Đỗ Thị Kim Tiên. Các nội dung nghiên cứu, số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá, nhận xét được chính tác giả thu thập từ nhiều nguồn thông tin khác nhau và đã ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra đề tài cũng sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả, tổ chức cơ quan khác và cũng được thể hiện trong phần tài liệu tham khảo. Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là của riêng tôi, trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Hà Nội, Ngàytháng năm 2020 Tác giả Luận văn Lê Thị Hải Yến LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý của các thầy, cô giáo tại Học viện Hành Chính Quốc gia. Xin chân thành gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô, Ban Quản lý sau Đại học, đặc biệt là những thầy cô đã tận tình dạy bảo cho tôi suốt thời gian học tập tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS Đỗ Thị Kim Tiên, người hướng dẫn khoa học đã dành thời gian và tâm huyết giúp tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn. Để đáp lại tấm chân tình đó, tôi sẽ cố gắng vận dụng các kiến thức mà mình đã được trang bị vào thực tiễn cuộc sống một cách có hiệu quả nhất nhằm đem lại lợi ích cho mình và cho cộng đồng. Hà Nội, Ngàytháng năm 2020 Tác giả Luận văn Lê Thị Hải Yến DANH MỤC VIẾT TẮT CSXH Chính sách xã hội CTN Công thương nghiệp GTGT Giá trị gia tăng HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nước KTXH Kinh tế - Xã hội NSNN Ngân sách nhà nước NSTW Ngân sách Trung ương NSĐP Ngân sách Địa phương NQD Ngoài quốc doanh SXKD Sản xuất kinh doanh TNCN Thu nhập cá nhân UBND Ủy ban nhân dân MỤC LỤC MỞ ĐẦU.1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN 8 1.1. Ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước8 1.1.1. Khái niệm và bản chất của ngân sách nhà nước8 1.1.2.Thu ngân sách nhà nước. 15 1.1.3. Phân loại thu ngân sách nhà nước. 17 1.2. Quản lý thu ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận. 20 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý thu ngân sách nhà nước 20 1.2.2. Nguyên tắc quản lý thu ngân sách nhà nước. 22 1.2.3. Yêu cầu quản lý thu ngân sách nhà nước 24 1.2.4. Phân cấp quản lý thu ngân sách nhà nước.25 1.3. Nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận 27 1.3.1. Ban hành chính sách thu ngân sách nhà nước cấp quận28 1.3.2. Tổ chức bộ máy thu ngân sách nhà nước cấp quận.29 1.3.3. Tổ chức thực hiện quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận.31 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước cấp quận. 43 1.4.1. Yếu tố khách quan.43 1.4.2. Yếu tố chủ quan.45 1.5. Kinh nghiệm thực tiễn và bài học cho quản lý thu ngân sách quận. 48 1.5.1. Kinh nghiệm quản lý thu ngân sách ở một số địa phương 48 1.5.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý thu ngân sách cho quận Ba Đình. 52 Tiểu kết chương 1 55 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN BA ĐÌNH THÀNH PHỐ HÀ NỘI 56 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội quận Ba Đình 56 2.1.1. Đặc điểm vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên 56 2.1.2.Tình hình phát triển kinh tế, xã hội quận Ba Đình giai đoạn 2016-2020 2.2. Thực trạng quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Ba Đình giai đoạn từ 2016-202061 2.2.1. Tổ chức bộ máy thu ngân sách Nhà nước của quận61 2.2.2. Công tác lập, giao dự toán thu ngân sách Nhà nước. 69 2.2.3. Chấp hành dự toán thu ngân sách Nhà nước. 74 2.2.4. Quyết toán thu ngân sách Nhà nước87 2.2.5. Công tác thanh tra, kiểm tra về thu ngân sách quận Ba Đình. 90 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba Đình giai đoạn 2016-2020 92 2.3.1. Kết quả đạt được. 92 2.3.2. Hạn chế94 2.3.3. Nguyên nhân97 Tiểu kết chương 2 101 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI. 102 3.1. Định hướng quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba Đình giai đoạn 2020-2025. 102 3.1.1. Nhiệm vụ trọng tâm kế hoạch 5 năm 2020 – 2025.102 56 3.1.2. Quan điểm. 104 3.1.3. Mục tiêu.105 3.1.4. Định hướng106 Giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba 3.2. Đình. 107 3.2.1. Đổi mới công tác tổ chức và đội ngũ cán bộ quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận. 107 3.2.2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận.109 3.2.3. Tăng cường công tác thanh kiểm tra, khen thưởng và xử lý kịp thời vi phạm trong quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận. 110 3.2.4. Thực hiện nghiêm túc công khai tài chính tại quận.111 3.2.5. Các giải pháp tăng thu NSNN. 112 3.3. Kiến nghị với UBND Thành phố Hà Nội.117 Tiểu kết chương 3 119 KẾT LUẬN. 120 DANH MỤC THAM KHẢO 122 DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Bộ máy quản lý thu ngân sách quận Ba Đình 62 Sơ đồ 2.2. Bộ máy quản lý phòng Tài chính –Kế hoạch quận Ba Đình 64 Sơ đồ 2.3. Bộ máy quản lý Chi cục Thuế quận Ba Đình 68 Bảng 2.4. Tổng hợp giao dự toán ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020. 71 Bảng 2.5. Kết quả thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020 75 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, cùng với việc chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), Luật Ngân sách Nhà nước ở Việt Nam ra đời mở đầu một bước ngoặt quan trọng của nền Tài chính Việt Nam, đặc biệt NSNN đã trở thành công cụ tài chính quan trọng, góp phần to lớn vào việc phát triển kinh tế xã hội. Đối với Nhà nước, việc duy trì nguồn lực tài chính để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước có ý nghĩa hết sức quan trọng. Thu NSNN không chỉ đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước mà còn dành phần đáng kể cho dự phòng, dự trữ tài chính, đầu tư phát triển và trả nợ, là công cụ hữu hiệu để điều tiết, điều chỉnh nền kinh tế Nhà nước nói chung và NSNN cấp quận (huyện) nói riêng. Việc nâng cao hiệu quả công tác thu NSNN luôn được đặt ra đối với Nhà nước, nhằm mục đích tăng cường tiềm lực tài chính của mình. Sau nhiều năm đổi mới, trong đó có đổi mới cơ chế quản lý tài chính đất nước, chúng ta thực sự vẫn đang trong quá trình tìm tòi, phát hiện và hoàn thiện về tổ chức, con người, thể chế,. Một cơ chế quản lý nói chung và một cơ chế quản lý thu NSNN nói riêng thực sự có hiệu quả luôn luôn là mục tiêu của hệ thống quản lý tài chính quốc gia. Quận Ba Đình là một trong 30 quận, huyện của Thành phố Hà Nội, nơi tập trung nhiều trường đại học, doanh nghiệp lớn, hàng năm đóng góp một lượng nguồn thu đáng kể vào ngân sách Nhà nước. Cùng với việc đổi mới công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trong cả nước, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Ba Đình cũng đã được đổi mới căn bản. Trong những năm qua, số thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Ba Đình phát triển ổn định, đối tượng nộp ngân sách tăng nhanh về lượng và rất đa dạng, phức tạp. Công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Ba Đình ngày một chặt chẽ và thống nhất, đáp ứng kịp thời nhiệm vụ của ngân sách địa phương, góp phần ổn định và phát triển kinh tế địa phương. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý ngân sách quận cũng bộc lộ không ít hạn chế như: việc lập dự toán chưa sát, chưa đúng với thực tiễn, thủ tục thu còn nhiều phức tạp, quản lý thu còn trùng lắp, thiếu tính đồng bộ, phương thức thu còn lạc hậu, trên thực tế vẫn còn nhiều nguồn thu mà quận chưa khai thác hết như thuế nhà trọ, thuế xây dựng, công tác đôn đốc thu hồi nợ đọng đặc biệt là thu tiền sử dụng đất chưa được quan tâm thực hiện triệt để dẫn đến thất thu ngân sách. Trước những yêu cầu đặt ra về phát triển KT-XH địa phương trong thời kỳ mới, đòi hỏi nguồn thu ngân sách phải có sự ổn định và được cải thiện theo thời gian nhằm đảm bảo nhiệm vụ nộp ngân sách cấp trên, cung cấp nguồn lực thực hiện các hoạt động chi tiêu phục vụ tốt cho quá trình phát triển của địa phương. Điều này đã đặt ra cho công tác quản lý thu ngân sách những yêu cầu mới. Hoạt động thu ngân sách tại Quận cần phải được nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện, chính xác và đầy đủ, đồng thời phải tạo sự thông thoáng, minh bạch và khách quan, nhằm khuyến khích và tạo thuận lợi cho các chủ thể tham gia đóng góp cho ngân sách nhà nước. Xuất phát từ những lý do trên, em chọn đề tài “Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội” để nghiên cứu, làm rõ các nguyên lý quản lý thu ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước cấp quận, những yếu tố tác động đến hoạt động quản lý thu NSNN cấp quận. Trên cơ sở các lý thuyết đó, giải thích những thành công và hạn chế của thực tiễn quản lý thu NSNN tại Quận Ba Đình, Hà Nội qua phân tích thực trạng, đánh giá đầy đủ nguyên nhân của thành công và hạn chế, đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu NSNN cho Quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Là một trong những hoạt động quản lý kinh tế, quản lý ngân sách nhà nước là vấn đề luôn nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu ở những giác độ khác nhau. Qua nghiên cứu có thể thấy, có những công trình nghiên cứu về quản lý thu ngân sách nhà nước như sau: - Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Kinh tế của Cao Thu Hương về đề tài “Quản lý thu ngân sách nhà nước ở Việt Nam” - Trường Đại học Kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội (2006). Trong luận văn tác giả đã nghiên cứu cơ sở lý luận về thu NSNN, đưa ra kinh nghiệm quản lý thu NSNN của một số nước trên thế giới, nghiên cứu, phân tích, đánh giá có hệ thống thực trạng công tác quản lý thu NSNN ở Việt Nam và chỉ rõ nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu NSNN ở nước ta thời gian qua. Bên cạnh đó, luận văn đã xuất một số giải pháp tiếp tục đổi mới công tác quản lý thu NSNN ở Việt Nam tập trung vào 4 nhóm cơ bản là: Các giải pháp về cơ chế chính sách; giải pháp về quy trình thủ tục nghiệp vụ; giải pháp về tổ chức, quản lý và một số giải pháp hỗ trợ. [14] “Thực trạng và một số gợi ý chính sách về phân cấp ngân sách tại Việt Nam, TS.Vũ Sỹ Cường - Học viện Tài chính, 2013; Tạp chí Tài chính số 5 2013. Về thực trạng phân cấp ngân sách, tác giả cho rằng: Việc mô hình phân chia ngân sách hiện nay chưa thực sự khuyến khích các địa phương nuôi dưỡng nguồn thu, cải thiện hiệu quả chi tiêu mà ngược lại khuyến khích các tỉnh tăng chi nhiều nhất có thể và việc đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách chỉ có thể đạt được mục tiêu mong muốn nếu được gắn liền với việc tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình về tài chính ở cấp địa phương là cần thiết. [6] “Quản lý thu thuế Thu nhập doanh nghiệp tại Cục Thuế tỉnh Gia Lai” Luận văn Thạc sỹ Kinh tế phát triển của Trần Phan Quốc Chương, Đà Nẵng, 2013; Tác giả đã hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý thu thuế TNDN. Nghiên cứu thực trạng quản lý thu thuế TNDN tại Cục Thuế tỉnh Gia Lai, từ đó đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý thu thuế TNDN tại Cục Thuế tỉnh Gia Lai trong giai đoạn hiện nay. [8] “Quản lý thu ngân sách Nhà nước tại quận Đống Đa, thành phố Hà Nội” Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng tại Học viện Hành chính Quốc gia của Nguyễn Đức Anh (2015). Luận văn đã khái quát lại những lý luận cơ bản về NSNN, quản lý thu, chi ngân sách đồng thời khảo sát phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại quận Đống Đa từ năm 2012 đến 2014. Bên cạnh đó tác giả đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN của quận Đống Đa. [1] “Quản lý thu ngân sách tại huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang” Luận văn Thạc sỹ Kinh tế chương trình định hướng thực hành của Hoàng Hà Đông, Hà Nội, 2016. “Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Trà Vinh và những vấn đề đặt ra” – PGS.TS. Bùi Văn Trịnh – Trường Đại học Cần Thơ Thạch Mỹ Tràn, Sở Tài chính tỉnh Trà Vinh bài viết trên báo tạp chí tài chính kỳ 01 tháng 8 năm 2019. [30] “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2015-2020”, Luận văn Thạc sĩ ngành Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Tài chính - Marketing; Th.S Huỳnh Hoàng Song (2015). “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách huyện: nghiên cứu điểm tại huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh”- Đoàn Thị Hân, Bùi Thị Minh Nguyệt, Kiều Hồng Thuý trên Tạp chí Khoa học và Lâm nghiệp số 1-2020. [12] Các đề tài đã xây dựng được khung lý thuyết về thu ngân sách và quản lý thu ngân sách nhà nước, trên cơ sở đó đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách cấp quận (huyện) và đề xuất các giải pháp hoàn thiện thu ngân sách của địa phương. Ngoài ra, có một số các luận văn, đề tài nghiên cứu khoa học khác, nghiên cứu về ngân sách nhà nước có liên quan. Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và hệ thống về quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội vì vậy đây là một đề tài mới và không hề bị trùng lắp với các đề tài nghiên cứu tại quận Ba Đình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở hệ thống lý luận quản lý nhà nước về thu NSNN, luận văn đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại quận Ba Đình .