Luận văn Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/………… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MẠNH HÀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND QU�

�N NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/……�

��… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MẠNH HÀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mà SỐ: 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. TRẦN NGỌC ĐƯỜNG HÀ NỘI – 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng Tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ, thông tin và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Hà Nội, ngày 08 tháng 8 năm 2020 NGƯỜI CAM ĐOAN Lê Mạnh Hà LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới: - Hội đồng khoa học thuộc Học viện hành chính quốc gia - Các thầy giáo, cô giáo đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện hành chính quốc gia - GS. TS. Trần Ngọc Đường người thầy trực tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN LÊ MẠNH HÀ DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCTHSDS: Chi cục Thi hành án dân sự CQĐP: Chính quyền địa phương HĐND: Hội đồng nhân dân KNPA: Kiến nghị, phản ánh KNTC: Khiếu nại, tố cáo MTTQ: Mặt trận tổ quốc QPPL: Quy phạm pháp luật TAND: Tòa án nhân dân TBCN: Tư bản chủ nghĩa UBND: Ủy ban nhân dân VKSND: Viện kiểm sát nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC Lời cam đoan Mục lục Danh mục chữ viết tắt MỞ ĐẦU. 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN. 14 1.1 Vị trí, vai trò, chức năng, tổ chức, hoạt động Hội đồng nhân dân quận14 1.2 Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận – Một số vấn đề lý luận và cơ sở pháp lý cơ bản. 26 1.3 Quan điểm về đổi mới. 48 Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN NAM TỪ LIÊM49 2.1 Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. 49 2.2 Kết quả đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. 59 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN 89 3.1. Phương hướng tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm.89 3.2 Các giải pháp tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận.96 KẾT LUẬN. 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO. 109 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn (tính cấp thiết của đề tài luận văn) Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 9 thay thế Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003. Tên gọi mới của Luật không chỉ đơn thuần là sự thay đổi câu chữ mà thể hiện sự chuyển biến quan trọng về chất, đó là tính thống nhất của chính quyền địa phương và sự kết nối chặt chẽ của 2 cơ quan thực thi quyền lực nhà nước ở địa phương: Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND); phạm vi điều chỉnh rộng hơn bao gồm các vấn đề về đơn vị hành chính lãnh thổ, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương (CQĐP) ở các đơn vị hành chính (gồm có HĐND và UBND hợp thành). Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 10, thông qua ngày 20/11/2015 để thay thế Luật hoạt động giám sát của Quốc hội 05/2003/QH11. Luật đã kịp thời thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, thể chế hóa các quy định liên quan đến hoạt động giám sát trong Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 mới ban hành. Việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND có ý nghĩa hết sức quan trọng thể hiện vai trò của cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, cơ quan đại biểu của nhân dân địa phương góp phần đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan Nhà nước ở địa phương, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân địa phương. Trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay vấn đề đổi mới hoạt động giám sát của HĐND càng được chú trọng hơn nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Thời gian qua, hoạt động giám sát của HĐND các cấp đã có nhiều chuyển biến tích cực. HĐND các cấp đã có sự đổi mới cả về tổ chức, nội dung và phương thức giám sát nên đã đạt được kết quả đáng ghi nhận: Nhiều vấn đề bức xúc của cử tri được quan tâm giám sát, niềm tin của nhân dân đối với HĐND các cấp được nâng lên, nhân dân ngày càng gắn bó, quan tâm, theo dõi và tích cực tham gia vào các hoạt động giám sát của HĐND, làm cho vị thế của HĐND ngày càng được đề cao, góp phần quan trọng vào việc xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh và hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND các cấp trong thời gian qua vẫn còn hình thức và mang tính thời vụ, còn có những cuộc giám sát chưa có phương pháp và quy trình tổ chức chặt chẽ; nội dung giám sát dàn trải, chưa đi sâu vào các vấn đề bức xúc, nổi cộm. Hoạt động giám sát tại kỳ họp còn hạn chế, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chưa sôi nổi. Hoạt động giám sát của Thường trực HĐND còn ít; hoạt động giám sát của các Ban HĐND còn thiếu chặt chẽ, chưa sâu; hoạt động giám sát của các tổ đại biểu HĐND, các vị đại biểu HĐND chưa được duy trì thường xuyên; kiến thức và kỹ năng hoạt động của không ít đại biểu HĐND hạn chế. Những tồn tại trên đã làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND các cấp. Những tồn tại trong hoạt động giám sát của HĐND các cấp do nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan như: Do sự nhận thức chưa đầy đủ về vị trí, vai trò, chức năng của HĐND; do sự hạn chế về kiến thức và kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND; do chất lượng các kiến nghị qua giám sát chưa cao; do việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát không nghiêm túc; do cơ cấu đại biểu HĐND chưa hợp lý; do sự phối hợp thiếu chặt chẽ; do cung cấp thông tin không kịp thời, đầy đủ. Có nguyên nhân khách quan từ việc chưa có sự hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, cơ cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của HĐND các cấp còn hạn chế. Từ những tồn tại và nguyên nhân nêu trên, để hoạt động giám sát của HĐND các cấp ngày càng đáp ứng tốt yêu cầu thực tiễn hiện nay, chúng ta cần tiếp tục xây dựng, triển khai các công trình, các đề án, đề tài để nghiên cứu tổng thể hoạt động giám sát của HĐND các cấp, từ đó phân tích, đánh giá việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND các cấp trước yêu cầu của công cuộc đổi mới. Qua thực tế hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Tôi lựa chọn đề tài “Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội” làm đề tài viết luận văn cao học với mong muốn đưa được các giải pháp, làm rõ những mặt mạnh, yếu, chỉ rõ những bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra được các giải pháp đảm bảo hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần vào việc hoàn thiện những quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của HĐND. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Qua gần 70 năm ra đời và hoạt động, HĐND các cấp ngày càng khẳng định được vai trò và tầm quan trọng của mình. Đến thời điểm hiện tại, Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để HĐND các cấp tổ chức hoạt động giám sát theo Luật định. Từ trước đến nay, Nhiều đề tài khoa học, nhiều bài viết của các giáo sư, tiến sĩ, chuyên gia phân tích về nội dung này được công bố rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài, internet Đặc biệt đã có nhiều buổi tập huấn, thảo luận, nhiều bài viết, phân tích của các cơ quan, đơn vị như Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Đà Nẵng để hướng dẫn, giải đáp, khắc phục các khó khăn, vướng mắc trong triển khai nhiệm vụ giám sát. Đã có một số công trình nghiên cứu có đề cập đến hoạt động giám sát của HĐND các cấp cụ thể như: - Bùi Mạnh Khoa (2014), Hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội và Đoàn Đại biểu Quốc hội ở Việt Nam hiện nay – Qua thực tiễn tỉnh Thanh Hóa, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn phân tích, đi sâu vào hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội, đưa ra các khó khăn, vướng mắc, các phương pháp để nâng cao chất lượng giám sát của Đại biểu quốc hội qua thực tiễn hoạt động tại tỉnh Thanh Hóa. - Phạm Thị Thảo (2015), Giám sát của HĐND tỉnh – Qua thực tiễn tỉnh Hưng Yên, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn đưa ra các cơ sở lý luận về hoạt động giám sát cấp tỉnh, đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả giám sát HĐND cấp tỉnh trong thực hiện luật hoạt động của HĐND-UBND. - Trình Đình Bá (2016), Hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện từ thực tiễn tỉnh Quản Ngãi, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học Xã hội. Trên cơ sở kết quả giám sát tại tỉnh Quảng Ngãi, tác giả Luận văn đã chỉ ra các khó khăn, vưỡng mắc, tồn tại, hạn chế trong công tác giám sát tại các huyện, đề ra giải pháp khắc phục để nâng cao hiệu quả. Tuy nhiên, các Đề tài, bài viết, các buổi tập huấn.đa phần quan tâm tới chức năng giám sát của Quốc hội, còn về HĐND các cấp chủ yếu tập trung vào một địa phương, một đơn vị cụ thể, chưa có nhiều đề tài, bài viết đánh giá tổng thể, tổng quan, các công trình nghiên cứu về HĐND các cấp, đặc biệt HĐND Quận còn rất hạn chế. Nhìn chung, các đề tài, bài viết dưới nhiều góc độ khác nhau đã đề cập đến các vấn đề lý luận và thực tiễn trong hoạt động giám sát của HĐND như chủ thể giám sát, đối tượng giám sát, hình thức giám sát. Tuy nhiên cho đến nay, có rất ít công trình nghiên cứu đến hoạt động giám sát của HĐND Quận, thậm chí theo đánh giá của cá nhân thì chưa có công trình nghiên cứu toàn diện và đầy đủ. Do vậy, đổi mới hoạt động giám sát của HĐND Quận nói chung là việc làm cần thiết. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích: Đề tài “Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội” nhằm xây dựng hệ thống các cơ sở lý luận về hoạt động giám sát; phản ánh toàn diện, trung thực về tình hình, hoạt động giám sát hiện nay; đưa ra các biện pháp, giải pháp đảm bảo chất lượng, hoạt động giám sát của HĐND Quận nói chung và HĐND quận Nam Từ Liêm nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ: Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, Đề tài có nhiệm vụ sau: + Tập trung nghiên cứu, phân tích, làm rõ những cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND quận. + Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. + Đề xuất quan điểm, giải pháp tiếp tục đổi mới, đảm bảo chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm nói riêng và Hội đồng nhân dân Quận trong cả nước nói chung. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1.Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Các Ban HĐND, các Tổ đại biểu HĐND, các vị đại biểu HĐND quận Nam Từ Liêm. + Hoạt động giám sát thường xuyên; + Hoạt động giám sát chuyên đề; + Hoạt động giám sát tại kỳ họp; + Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm; + Hoạt động chất vấn, giải trình. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: + Thời gian: Từ tháng 6/2016 đến tháng 6/2019 (nửa đầu nhiệm kỳ 2016-2021 của HĐND quận) + Không gian: Hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, các Tổ đại biểu HĐND, các vị đại biểu HĐND quận Nam Từ Liêm. 5. Phương pháp luận và Phương pháp nghiên cứu của luận văn: 5.1.Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa MácLê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước về công tác giám sát của HĐND. 5.2.Phương pháp nghiên cứu: Đề tài chủ yếu sử dụng các phương pháp phân tích những tài liệu sẵn có; phương pháp thu thập và xử lý thông tin; phương pháp thống kê, phân tích và xử lý số liệu; phương pháp so sánh, đánh giá; phương pháp quan sát. để nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về Tổ chức và hoạt động của giám sát của Hội đồng nhân dân. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Qua nghiên cứu, Đề tài sẽ khái quát những nét cơ bản về nội dung giám sát cũng như đặc điểm giám sát của HĐND quận. Làm rõ về mặt lý luận khái niệm giám sát, hiệu quả giám sát của HĐND quận cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát, các tiêu chí đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND quận. Kết quả nghiên cứu đề tài góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về giám sát của HĐND quận làm cơ sở để đổi mới, đảm bảo nhận thức lý luận cho đại biểu HĐND nói chung, đại biểu HĐND quận nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả quá trình nghiên cứu của đề tài rút ra các bài học thực tiễn từ hoạt động giám sát của HĐND quận có ý nghĩa chỉ đạo các hoạt động giám sát của đại biểu HĐND nói chung, đại biểu HĐND quận nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận. Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận ở nước ta hiện nay. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN 1.1.Vị trí, vai trò, chức năng, tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân quận 1.1.1. Vị trí pháp lý của H i đồng nhân dân qu¾n Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015 quy định: HĐND là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, tạo điều kiện cho Nhân dân làm chủ, mối quan hệ hai chiều được dung hoà giữa yếu tố quyền lực Nhà nước và yếu tố ý chí của Nhân dân. HĐND có vị trí hết sức quan trọng trong xây dựng và quản lý mọi mặt đời sống của Nhân dân địa phương về kinh tế - văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh Tính quyền lực nhà nước của HĐND biểu hiện ở chỗ: Thứ nhất, HĐND thể hiện quyền làm chủ của Nhân dân trên địa bàn lãnh thổ, đồng thời thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn do cấp trên phân giao. Thứ hai, quyết định của HĐND có tính bắt buộc chung đối với các cơ quan, tổ chức và công dân ở địa phương. HĐND được tổ chức ở các đơn vị hành chính, theo đó, HĐND được thành lập ở ba cấp: (1) Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; (2) Quận, huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh, đơn vị hành chính tương đương; (3) Phường, xã, thị trấn. Như vậy, HĐND quận là cơ quan nằm trong hệ thống tổ chức CQĐP, có vị trí hết sức quan trọng trong việc góp phần thực hiện chế độ dân chủ XHCN, xây dựng và quản lý mọi mặt của đời sống nhân dân địa phương về kinh tế - xã hội, văn hóa, an ninh – quốc phòng… là cầu nối giữa Nhà nước với Nhân dân, trực tiếp đưa đường lối, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống. 1.1.2. Chức năng của H i đồng nhân dân qu¾n Căn cứ vào Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, HĐND quận có hai chức năng quan trọng, cơ bản đó là: Chức năng quyết định và chức năng giám sát. 1.1.2.1. Chức năng quyết định: Chức năng cơ bản nhất của HĐND là căn cứ vào Hiến pháp, luật, văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên để ra các quyết định (dưới hình thức ban hành nghị quyết) về những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND. Chẳng hạn như: các vấn đề của địa phương do luật định, giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND. Với tư cách là cơ quan quyền lực nhà nước và cơ quan đại diện của Nhân dân ở địa phương, HĐND thay mặt cho nhân dân địa phương, cho cử tri đã bầu ra mình để quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương và giám sát việc thi hành những quyết định đó, việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật ở địa phương. HĐND quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng kinh tế của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước. 1.1.2.2. Chức năng giám sát Ngoài chức năng ra quyết định, HĐND quận còn thực hiện chức năng giám sát việc tuân theo Hiến pháp và Pháp luật ở địa phương, việc thực hiện .