Luận văn Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN TH�

�� Xà SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ với đề tài “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, không sao chép của bất cứ ai. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của riêng mình! Hà Nội, ngày……tháng……năm 2020 Người cam đoan Nguyễn Thị Mai Hương LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy cô, bạn bè và người thân. Qua trang viết này tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với cô giáo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà đã trực tiếp tận tình hướng dẫn cũng như cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý đào tạo Sau Đại học, Khoa Nhà nước - Pháp luật và Lý luận cơ sở đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt luận văn của mình. TÁC GIẢ Nguyễn Thị Mai Hương MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC 8 1.1.Khái niệm chung 8 1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước, quản lý nhà nước bằng pháp luật 8 1.1.2. Khái niệm giáo dục 10 1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục 11 1.2. Chủ thể quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục12 1.3. Nội dung quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục. 17 1.3.1. Ban hành các văn bản pháp luật về giáo dục. 17 1.3.2. Tổ chức triển khai thực hiện quy định pháp luật về giáo dục 19 1.3.3. Quản lý, huy động các nguồn lực cho phát triển giáo dục. 23 1.3.4. Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định pháp luật về giáo dục. 25 1 4. Yêu cầu và điều kiện bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục26 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TẠI THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 32 2.1. Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội 32 2.2. Thực tiễn quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. 39 2.2.1. Thực tiễn ban hành các văn bản về giáo dục39 2.2.2. Thực tiễn tổ chức triển khai thực hiện quy định pháp luật về giáo dục . 41 2.2.3.Thực tiễn quản lý, huy động các nguồn lực cho phát triển giáo dục 47 2.2.4. Thực tiễn thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định pháp luật về giáo dục 54 2.3. Đánh giá chung55 2.3.1. Kết quả đạt được 55 2.3.2. Hạn chế.57 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế 58 Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI. 62 3.1. Quan điểm bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục62 3.1.1. Giáo dục là quốc sách hàng đầu; tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục. 62 3.1.2. Đổi mới nội dung và phương pháp trong giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục63 3.1.3. Có các chế độ, chính sách hợp lý, tạo điều kiện phát triển đội ngũ giáo viên và đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục64 3.1.4.Tăng cường đầu tư nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất cho giáo dục65 3.2. Giải pháp bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội 66 3.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện về thể chế chính sách. 66 3.2.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục 70 KẾT LUẬN. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.90 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luận văn Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII đã đặt ra mục tiêu “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước”. Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến giáo dục, rất nhiều các văn bản đã khẳng định rõ tầm quan trọng của công tác này. Giáo dục nhằm xây dựng con người có đầy đủ phẩm chất, năng lực để xây dựng và bảo vệ đất nước. Đồng thời, giữ vững mục tiêu xã hội chủ nghĩa trong giáo dục, thực sự coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là yếu tố quyết định góp phần tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Đây là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, của mọi cấp, mọi ngành chăm lo cho giáo dục. Giáo dục đồng thời phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, với khoa học, công nghệ và củng cố quốc phòng an ninh. Luật giáo dục năm 2019 (có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2020) đã khẳng định, mục tiêu giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân; có lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế. Tổ chức UNESCO đã đề cập đến những yếu tố cốt lõi liên quan đến chất lượng cuộc sống của con người, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của giáo dục. Theo quan điểm này, việc nâng cao phẩm chất con người chủ yếu thông qua giáo dục, làm cho cá nhân có thể phát triển tối đa tiềm năng của mình. Giáo dục nâng cao phẩm chất cho từng cá nhân, đồng thời làm cho xã hội phát triển. Giáo dục là nguồn lực hàng đầu cho phát triển kinh tế, vì lẽ giáo dục đem lại kiến thức khoa học, trình độ chuyên môn, kĩ năng, kĩ xảo, đạo đức, tư cách, tinh thần trách nhiệm, kỷ luật lao động, óc tìm tòi, sáng tạo…cho con người. Song muốn đạt được các yếu tố trên đòi hỏi phải có nền giáo dục phát triển, mà muốn cho giáo dục phát triển thì yếu tố đầu tiên phải kể đến là quản lý nhà nước về giáo dục. Trong suốt mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam luôn có truyền thống hiếu học, truyền thống đó ngày càng được vun đắp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định “Vì lợi ích trăm năm phải trồng người” hay “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Ngày nay, khoa học và công nghệ có những bước tiến xa so với nền khoa học công nghệ truyền thống. Muốn nắm bắt được công nghệ mới, con người phải có trình độ học vấn do giáo dục cung cấp, từ đó con người sẽ trở thành động lực thúc đẩy công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Như vậy giáo dục có vai trò rất lớn và có ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Chính phủ thống nhất quản lý về giáo dục. Thông qua quản lý nhà nước về giáo dục, việc thực hiện các chủ trương, chính sách quốc gia nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư cho giáo dục, thực hiện các mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục mới được triển khai, thực hiện có hiệu quả. Quản lý nhà nước về giáo dục có thể được coi là khâu then chốt nhằm đảm bảo thực hiện thắng lợi mục tiêu của mọi hoạt động giáo dục, tiến tới mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước và hoàn thiện nhân cách con người. Sơn Tây là thị xã nằm ở cửa ngõ phía Tây của Thủ đô Hà Nội với toạ độ địa lý 210 vĩ bắc và 1050 kinh đông, cách trung tâm Hà Nội 42 km về phía Tây bắc, nằm trong vùng đồng bằng trung du bắc bộ. Thị xã Sơn Tây có tổng diện tích tự nhiên là 113,46 km2, dân số khoảng 18 vạn người, được chia làm 15 đơn vị hành chính gồm 09 phường, 06 xã; có 53 cơ quan, doanh nghiệp, bệnh viện, trường học và 30 đơn vị quân đội đóng quân trên địa bàn. Trong những năm qua, hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trên địa bàn thị xã đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ. Việc tổ chức triển khai các văn bản của cơ quan cấp trên về giáo dục, trong đó đặc biệt là giáo dục phổ thông, đã được đảm bảo thực hiện đồng bộ, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng giáo dục từ giáo dục tiểu học đến giáo dục phổ thông trung học. Số lượng các học sinh trong các kỳ thi học sinh giỏi ngày càng tăng, tạo ra phòng trào thi đua học tập trên toàn địa bàn thị xã. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây vẫn còn không ít bất cập, hạn chế như đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu, đặc biệt trong cuộc cách mạng 4.0; Công tác đầu tư cho giáo dục chưa hiệu quả; Một số chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục chưa phù hợp; Cơ sở vật chất - kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu…Từ thực trạng đó, việc phân tích, luận giải để từ đó đưa ra các giải pháp góp phần tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây cần phải được nghiên cứu đầy đủ. Vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục - từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” làm luận văn nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Nghiên cứu về quản lý nhà nước nói chung và công tác quản lý giáo dục nói riêng đã có một số công trình đề cập ở các phương diện khác nhau như: - Tác giả Trần Anh Tuấn trong bài viết “Những vướng mắc, bất cập và giải pháp tiếp tục hoàn thiện Luật Viên chức”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số tháng 4/2019. Trong bài viết này, tác giả đã đề cập đến một số điểm cần sửa đổi trong Luật Viên chức, trong đó, theo tác giả, đội ngũ giáo viên chiếm một số lượng đông đảo trong lực lượng viên chức. Vì vậy, các quy định của Luật Viên chức cần làm sao tạo điều kiện để phát huy tính chủ động của các cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức ngành giáo dục, đây cũng là một yêu cầu cơ bản đặt ra trong bối cảnh đổi mới và phát triển hiện nay. - Tác giả Vũ Kim Dung, Nguyễn Thị Liên trong bài viết “Vấn đề sử dụng pháp luật trong quản lý nhà nước của chủ tịch Hồ Chí Minh”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số tháng 4/2019 cũng đã phân tích quan điểm, tư tưởng của Bác trong việc sử dụng pháp luật trong quản lý nhà nước. Sinh thời, Bác đặc biệt quan tâm đến việc sử dụng pháp luật như một công cụ hữu hiệu trong quản lý nhà nước. Bác đã ký hàng loạt các Sắc lệnh để triển khai thực hiện trong diệt giặc dốt, giặc đói. - Tác giả Nguyễn Xuân Hòa trong bài viết “Phát triển năng lực cán bộ quản lý giáo dục Việt Nam đáp ứng yêu cầu cách mạng 4.0”, Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 4/2019 thì đề cập sâu đến vấn đề phát triển năng lực cho cán bộ quản lý giáo dục trong bối cảnh 4.0 hiện nay. Theo tác giả, mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục chỉ có thể đạt được khi đồng thời quan tâm đến chất lượng đội ngũ quản lý giáo dục, bởi đây là những người trực tiếp xây dựng, triển khai thực hiện các quy định về giáo dục, thanh tra, kiểm tra trong giáo dục. Do vậy, nâng cao chất lượng cán bộ quản lý giáo dục luôn được xem là yếu tố quan trọng trong thực tiễn hiện nay. - Tác giả Trần Huy Sáng với bài viết “Hà Nội đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số tháng 5/2019 thì phân tích, luận giải những kết quả đạt được trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước của thủ đô, trong đó có việc cắt giảm thủ tục hành chính, xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn. Tác giả đã đánh giá cao những kết quả đạt được trong hoạt động quản lý nhà nước trên các lĩnh vực của thủ đô, trong đó có bao gồm lĩnh vực giáo dục. Các công trình nghiên cứu trên đã làm rõ các vấn đề từ lý luận đến thực tiễn trên mỗi phương diện khác nhau, tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu đầy đủ, toàn diện về quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục, đặc biệt gắn với địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. Vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục - từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội“ làm luận văn nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ các vấn đề lý luận và thực trạng quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội, luận văn đưa ra các giải pháp góp phần bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ các vấn đề lý luận về quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục như khái niệm, chủ thể, nội dung, yêu cầu của quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục. - Đánh giá, phân tích thực trạng quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội, từ đó chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế, nguyên nhân của hạn chế. - Đưa ra được các quan điểm, giải pháp bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục, gắn với thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục. Do phạm vi và thời gian nghiên cứu hạn hẹp, luận văn chỉ đề cập đến giáo dục phổ thông (giáo dục tiểu học, giáo dục trung học cơ sở, riêng các cơ sở giáo dục trung học phổ thông không thuộc phạm vi quản lý của Phòng Giáo dục và Đào tạo), luận văn không đề cập đến các lĩnh vực giáo dục khác như giáo dục mầm non, giáo dục nghề nghiệp hay giáo dục đại học. - Về thời gian nghiên cứu: từ năm 2015 đến nay. - Về địa bàn nghiên cứu: Thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn 5.1.Phương pháp luận Luận văn nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lê nin, đó là sử dụng phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để đánh giá, phân tích các vấn đề liên quan đến quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục. 5.2.Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, liệt kê và khai thác thông tin từ các nguồn dữ liệu thức cấp liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các báo cáo của Sở Giáo dục và Đạo tạo thành phố Hà Nội; Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Sơn Tây; Đồng thời, thu thập, sử dụng một số tài liệu của các công trình khoa học liên quan đến đề tài trong thời gian qua. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn hệ thống hóa, phân tích, làm rõ các vấn đề lý luận về quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục, trên cơ sở có tham khảo, kế thừa các công trình nghiên cứu trước đó, đồng thời so sánh, luận giải để có những đánh giá chung về quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục, góp phần bổ sung thêm hệ thống lý luận về quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận văn là tài liệu tham khảo đối với các cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về giáo dục. Với hệ thống các giải pháp đề xuất, luận văn sẽ góp phần đảm bảo nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục trên thực tiễn. - Luận văn là tài liệu tham khảo đối với các nhà nghiên cứu, các học viên trong nghiên cứu về lĩnh vực quản lý công. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội Chương 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với giáo dục - từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội .