Luận văn Hoạt động Kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi

Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tập thể các Thầy Cô giáo thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị giúp cho em kiến thức trong suốt quá tr�

�nh học tập. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới Cô giáo PGS.TS Lê Chi Mai người đã tận tình, trực tiếp hướng dẫn em trong suốt quá trình th

ực hiện luận văn tốt nghiệp. Nhân đây, cũng xin được gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp số liệu và tạo điều kiện cho em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Người thực hiện Nguyễn Ngọc Trâm Tôi xin cam đoan đề tài luận văn Thạc sĩ là do chính tôi nghiên cứu và nghiêm túc thực hiện. Các số liệu, tài liệu tham khảo và trích dẫn trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Tác giả luận văn Nguyễn Ngọc Trâm STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 2 BHTG Bảo hiểm tiền gửi DIV (Deposit Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 3 Insurance of Vietnam) 4 DICJ Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản 5 FDIC Tổng công ty BHTG liên bang Mỹ 6 NHNN Ngân hàng Nhà nước 7 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân 8 KSĐB Kiểm soát đặc biệt 9 IADI Hiệp hội BHTG Quốc tế 10 TCTD Tổ chức tín dụng STT Bảng 1 Bảng 2.1 Nội dung Số tổ chức tham gia BHTG vi phạm về hồ sơ pháp lý TGBHTG từ năm 2017 đến hết năm 2019 2 Bảng 2.2 Số tổ chức TGBHTG vi phạm về quản lý và niêm yết bản sao chứng nhận 3 Bảng 2.3 4 Bảng 2.4 Số tổ chức BHTG vi phạm tính và nộp phí BHTG Số lượng tổ chức TGBHTG được kiểm tra từ năm 2017 đến hết năm 2020 5 Bảng 2.5 Số tổ chức được kiểm tra và chi trả DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ STT Hình 1 Sơ đồ 2.1 Nội dung Cơ cấu tổ chức của BHTG Việt Nam LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ MỤC LỤC . MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu1 2. Tình hình nghiên cứu.2 3. Mục tiêu nghiên cứu5 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 5 5. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 5 6. Phương pháp nghiên cứu 6 7. Đóng góp của đề tài.6 8. Kết cấu luận văn. 7 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI. 8 1.1. Tổng quan về hoạt động Bảo hiểm tiền gửi. 8 1.1.1 Khái niệm 8 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của BHTG.9 1.2. Hoạt động kiểm tra của tổ chức Bảo hiểm tiểm gửi đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi14 1.2.1. Đặc điểm của tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi 14 1.2.2. Sự cần thiết của công tác kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi.16 1.2.3. Tổ chức hoạt động kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi18 1.2.4. Nội dung kiểm tra đối với các tô chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 20 1.2.5. Các tiêu chí phản ánh kết quả kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. 22 1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động kiểm tra đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi.23 1.3.1. Các nhân tố chủ quan. 23 1.3.2. Các nhân tố khách quan. 26 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi – Bài học đối với Việt Nam. 28 1.4.1. Bảo hiểm tiền gửi Liên bang Hoa Kỳ.28 1.4.2. Bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản. 29 1.4.3. Bảo hiểm tiền gửi Đài Loan (CDIC Đài Loan) 32 1.4.4. Bài học đối với Việt Nam.34 KẾT LUẬN CHƯƠNG I 36 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI. 37 2.1. Giới thiệu tổng quan về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 37 2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển37 2.1.2. Vai trò của Bảo hiểm tiền gửi.37 2.1.3. Cơ cấu tổ chức38 2.2. Tổ chức hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi.40 2.2.1 Lập kế hoạch kiểm tra. 40 2.2.2. Tổ chức thực hiện. 40 2.3. Đánh giá hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi.44 2.3.1. Kiểm tra hồ sơ pháp lý tham gia bảo hiểm tiền gửi. 44 2.3.4. Kiểm tra việc hạch toán, quản lý tài khoản tiền gửi được bảo hiểm và hồ sơ, tài liệu sổ sách, chứng từ liên quan đến tiền gửi được bảo hiểm. . 53 2.4. Đánh giá kết quả kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi.64 2.4.1. Đánh giá kết quả của hoạt động kiểm tra. 64 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.71 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2. 76 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC THAM GIA BẢO HIỂM TIỀN GỬI.77 3.1. Định hướng phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.77 3.1.1 Định hướng phát triển hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.77 3.1.2 Quan điểm của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam về hoàn thiện nghiệp vụ kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. 79 3.2. Một số giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. 81 3.2.1. Giải pháp nghiệp vụ chuyên môn kiểm tra 81 3.2.2. Đào tạo và phát triển nhân lực trong hoạt động kiểm tra. 84 3.2.3. Áp dụng và nâng cấp hệ thống công nghệ hiện đại và mở các lớp đạo tạo cách sử dụng cho tất cả nhân viên. 89 3.2.4. Phối hợp chặt chẽ với các phòng ban và phối hợp với các cơ quan quản lý có liên quan90 3.2.4. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền để xây dựng hình ảnh, thương hiệu của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 92 3.3. Một số kiến nghị, đề xuất. 95 3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ 95 3.3.2. Đối với ngân hàng Nhà nước. 96 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3. 99 KẾT LUẬN.100 TÀI LIỆU THAM KHẢO 103 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ở Việt Nam, theo yêu cầu của quá trình hội nhập và phát triển, với mục tiêu củng cố niềm tin và bảo vệ lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, phát triển ổn định, an toàn và lành mạnh hệ thống ngân hàng, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) được thành lập theo Quyết định số 218/1999/QĐ-TTg ngày 09/11/1999 của Thủ tướng Chính phủ, và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 07/07/2000 theo khung pháp lý là Nghị định 89/1999/NĐ- CP về bảo hiểm tiền gửi, Nghị định 109/2005/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 89), Quyết định 75/2000/QĐ-TTg phê duyệt điều lệ về tổ chức và hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Theo các văn bản pháp lý này, BHTGVN là tổ chức duy nhất tại Việt Nam thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng. Ngay từ thời gian đầu thành lập Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, chức năng giám sát của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã được quy định chi tiết tại Nghị định 89/1999/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Thủ tướng Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi. Đến năm 2012, Luật Bảo hiểm tiền gửi số 06/2012/QH13 được ban hành. Theo đó, chức năng kiểm tra giám sát của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được quy định tại Khoản 10 Điều 13 Luật Bảo hiểm tiền gửi là việc tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng. Qua kiểm tra, BHTGVN đã có những phát hiện kịp thời và đưa ra những thông báo, cảnh báo đến các tổ chức TGBHTG, đây cũng là cơ sở và kinh nghiệm thực tế để BHTGVN xây dựng đề cương kiểm tra sát với thực tế và đạt được hiệu quả cao nhất. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian hội nhập và công nghệ số phát triển mạnh như ngày nay, các tổ chức tín dụng (TCTD) đang tăng lên không ngừng, đặc biệt là những những TCTD có vốn nước ngoài. Bên cạnh đó, thị thường tài chính ngân hàng biến động thất thường, mức độ cạnh tranh trong ngành Ngân hàng ngày càng cao, khi áp lực chỉ tiêu, doanh số luôn đè nặng lên vai mỗi cán bộ, lãnh đạo của các TCTD sẽ xuất hiện nhiều hơn những rủi ro, nguy hiểm và để lại hậu quả nghiêm trọng nhất là rủi ro đạo đức. Loại rủi ro này đã làm thiệt hại rất lớn không chỉ tới tài sản mà còn cả uy tín của ngân hàng. Điều này khiến người gửi tiền mất niềm tin vào các TCTD. Họ sợ các TCTD bị đổ vỡ và họ mất trắng tài sản tiết kiệm của mình. Vì thế, thay vì đi gửi tiền, họ tích trữ tiền trong nhà khiến cho nên kinh tế mất đi một lớn tiền trong lưu thông. Vì vậy, BHTGVN đã yêu cầu chất lượng hoạt động kiểm tra phải được nâng cao hơn nữa phát hiện những sai sót, kịp thời cảnh báo cho các tổ chức tổ chức Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) để giảm rủi ro cho hệ thống các TCTD. Do đó, học viện đã chọn đề tài “Hoạt động Kiểm tra của BHTGVN đối với các tổ chức TGBHTG” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về BHTG là chủ đề còn khá mới ở Việt Nam. Trên thực tế sự hiểu biết của người dân về chính sách của BHTGVN không nhiều do khái niệm BHTGVN chủ yếu chỉ xuất hiện trong nền kinh tế thị trường. Dương Thị Hải Anh (2015), “Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam – Thực trạng và giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập”, luận văn thạc sỹ, trường đại học Kinh tế Quốc dân. Nội dung của luận văn đề cập tới nội dung sau: Để đẩy mạnh hơn nữa phát triển kinh tế, nước ta cần tiếp tục thực hiện công nghiệp hóa-hiện đại hóa, phát huy cao độ nguồn nội lực trong nước và tranh thủ nguồn lực bên ngoài, trong đó phát huy nguồn nội lực trong nước là yếu tố quyết định. Để phát huy nguồn nội lực, Việt Nam cần thu hút tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư để phục vụ đầu tư phát triển và trọng trách này được giao chủ yếu cho ngành ngân hàng. Do vậy, việc nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ hệ thống ngân hàng là yêu cầu quan trọng, đặc biệt xu thế mở cửa thị trường tài chính tiền tệ hiện nay đang tạo ra những áp lực cạnh tranh lớn giữa các ngân hàng khiến hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều rủi ro hơn. Trước nhu cầu đó, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ra đời và phát triển đã góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, kiểm soát và đảm bảo an toàn, lành mạnh hoạt động hệ thống ngân hàng nên đã tạo điều kiện thu hút tối đa được tiền tiết kiệm trong dân. Sau 6 năm đi vào hoạt động, mặc dù đã đạt được nhiều kết quả ban đầu đáng khích lệ nhưng tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam vẫn còn rất non trẻ và còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa tương xứng với vai trò của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi. luận văn gồm 3 chương: - Chương I: Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm tiền gửi và tình hình hoạt động bảo hiểm tiền gửi trên thế giới. - Chương II: Thực trạng hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam. - Chương III: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Vũ Thị Mỹ Hương (2015), “ Thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính. Luận văn đã nêu bật được các Chính sách BHTG và thực trạng chính sách bảo hiểm. Luận văn đã hệ thống hóa có bổ sung và hoàn thiện những vấn đề lí luận về chính sách BHTG; Thứ hai: Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách BHTG qua đó chỉ ra một số tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách BHTG; Thứ ba: Trên cơ sở quan điểm đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước về chính sách tài chính quốc gia đề xuất định hướng hoàn thiện chính sách BHTG cũng như một số giải pháp hoàn thiện chính sách BHTG hiện nay. Bảo hiểm tiền gửi đã ra đời được hơn 15 năm nhưng địa vị pháp lý của tổ chức BHTG vẫn chưa có quy định rõ ràng về mô hình tổ chức. Nhằm tạo ra cơ chế pháp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền và để bảo hiểm tiền gửi trở thành công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước góp phần bảo đảm an toàn nền tài chính - tiền tệ quốc gia trong bối cảnh hiện nay cần phải hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Nguyễn Đình Bảo (2017), “ Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trên địa bàn khu vực Bắc trung bộ”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường đại học Bách Khoa – Viện Kinh tế và quản lý. Đề tài trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn về Bảo hiểm tiền gửi, phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động của BHTGVN Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của BHTGVN trên địa bàn khu vực Bắc Trung Bộ Ngoài ra có một số bài báo, tạp chí nghiên cứu về các vấn đề bảo hiểm tiền gửi như: TS. Nguyễn Đức Kiên (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội, “Nâng cao vai trò của của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong quá trình tái cơ cấu tín dụng”; Ths. Ngô Quang Lương (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, “Nâng cao niềm tin của người gửi tiền với các tổ chức tín dụng tại Việt Nam”; TS. Nguyễn Đình Lưu (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), “Phát triển quỹ tín dụng nhân dân trên cơ sở các tiêu chuẩn an toàn hệ thống) … Các luận văn, bài báo, tạp chí trên đều có đề cập tới vấn đề bảo hiểm tiền gửi nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về công tác kiểm tra các tổ chức tín dụng của BHTGVN. Chính vì vậy, đây là khoảng trống để tác giả nghiên cứu cho đề tài của mình. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra của BHTG tại các tổ chức TGBHTG. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên thì luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau: Thứ nhất, đề tài nghiên cứu một số vấn đề cơ bản về công tác kiểm tra tại các TCTGBHTG để tìm ra những yếu tố tác động đến chất lượng kiểm tra nhằm đề xuất ra các phương án sát thực nhất trong công tác kiểm tra trực tiếp tại các TCTGBHTG. Thứ hai, Thông qua việc phân tích, nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động của hệ thống các TCTGBHTG và việc quản lý, kiểm tra của các TCTD, nêu rõ những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân. Thứ ba, Đưa ra những giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện công tác kiểm tra tại các tổ chức TGBHTG trong thời gian tới. 5. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Lý luận và thực tiễn hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG. - Phạm vi nghiên cứu: Về nội dung: Quy trình và chất lượng hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG Về không gian: hoạt động kiểm tra của BHTGVN đối với các TCTGBHTG (bao gồm các ngân hàng, TCTCVM và các QTDND). Về thời gian: Thu thập số liệu từ năm 2017 đến 2019 và đề ra định hướng 2025. .